Białe złoto. Rola i ranga porcelany w Europie w końcu XVII i w XVIII wieku
Wanda Załęska – Kustosz Kolekcji Ceramiki i Szkła Muzeum Narodowego w Warszawie, swój wykład na temat porcelany wygłosiła w ramach wykładów czwartkowych, towarzyszących wystawie „Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi”. Muzeum Narodowe w Warszawie, 13 września 2012 r. [1h21min]
Posłuchaj wykładu w formie podcastu:
Porcelana to najszlachetniejszy i najdroższy rodzaj ceramiki pochodzący z terenu dzisiejszych Chin, wytwarzany z mieszanki glinki kaolinowej, wypalanej w temperaturze nawet do ok. 1300 °C. W Europie początki wyrobu porcelany datuje się na koniec XVII i początek XVII wieku. Już wtedy określano ją jako „białe złoto”. Wanda Załęska przedstawia funkcje porcelany w dawnej Europie – nie tylko te praktyczne, ale również strategiczne i polityczne.
Cz. I [30min] Pierwsze europejskie porcelanowe egzemplarze wyprodukowane zostały w Miśni koło Drezna. Do dziś porcelana miśnieńska uważana jest za najszlachetniejszą na naszym kontynencie. Wytwarza się ją do dziś.
W XVII i XVIII wieku produkcja porcelany była niezwykle kosztowna i czasochłonna. Na jej posiadanie stać było tylko nielicznych. Ci, którzy mogli sobie na nią pozwolić tworzyli m.in. porcelanowe gabinety, w których ceramiczne zbiory podziwiano.
Porcelana serwisowa, używana podczas posiłków pojawiła się później i złożona była z wielu elementów. W jej skład wchodziły nie tylko talerze, wazy, ale również platery na owoce, solniczki i pieprzniczki, małe dzbanki na kwiaty stawiane obok talerza każdego z gości. Porcelanowe były również trzonki sztućców oraz drobne figurki ustawiane w różnych kompozycjach na stole. Jeśli zastawa porcelanowa była bardzo bogata, tak iż nie wystarczało na nią miejsca, stawiano dodatkowy stół obok stołów biesiadnych. Porcelanowa zastawa świadczyła o zamożności domu.
Cz. II [35min] Od drugiej połowy XVIII porcelanowe wyroby zaczęły służyć jako narzędzie polityki. Chętnie wykorzystywane były jako ekskluzywne podarunki wręczane królom i ambasadorom. Szczególnie znany z porcelanowych podarunków był Ludwik XV. Ceramika podarunkowa zawierała rozmaite elementy: tłoczono na niej herby, przedstawiano sceny polowań czy podróży.
W późniejszym okresie porcelana zaczęła pojawiać się w sztuce sakralnej: wykonywano z niej figury świętych i monstrancje, lichtarze. Drobna porcelana sakralna stawała się coraz bardziej popularna, do tego stopnia, że można było ją kupować na odpustach i jarmarkach.
W późnym osiemnastowieczu wykwintna porcelana zaczęła ozdabiać wnętrza: produkowano porcelanowe kwiaty, zdobiono zegary, wazki na wonności, łyżeczki do konfitur, puszki na biżuterie i wiele innych.
Cz. III [15min] Seria pytań do Wandy Załęskiej: czym różni się kamionka od porcelany? czy porcelana ćmielowska miała w Europie znaczenie? Czy prawdą jest, że porcelanę ozdabiano monetami?
***
Cykl wykładów czwartkowych „Wywyższeni. Od faraona do Lady Gagi” towarzyszył wystawie dostępnej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Wystawa otwarta była od maja do 23 września 2012 r. Poświęcona była mechanizmom i ikonografii władzy. Jej celem było ukazanie wszechobecności hierarchii od starożytności po współczesność.
Źródło: www.mnw.art.pl. Fot. Anton Graff, Portret Dorothei de Biron, księżnej kurlandzkiej i żagańskiej, 1791, Muzeum Narodowe w Warszawie i Lady Gaga w sukni z surowego mięsa, 2010, fotogram, fot. Hubert Boesl/ Photoshot/.
***
Nagranie jest własnością Wszechnica.org.pl oraz Muzeum Narodowego w Warszawie. W sprawie jego dalszego wykorzystania prosimy o kontakt.
