Czy mamy prawo wychowywać? O sprzecznościach nowoczesnej edukacji
Wykład dr. hab. Jana Rutkowskiego, Kawiarnia Naukowa 1a, Wawerskie Centrum Kultury, 11 czerwca 2015 r. [46min]
Posłuchaj wykładu w formie podcastu:
Czy mamy prawo wychowywać? Dotychczas tego prawa nie kwestionowano. Obecnie się nad tym zastanawiamy – mówił podczas swojego wykładu w Kawiarni Naukowej 1a dr hab. Jan Rutkowski. Wystąpienie specjalisty w zakresie filozofii wychowania było poświęcone rozdarciu pomiędzy tradycyjną funkcją wychowania, które stawia sobie za cel ukształtowanie człowieka wedle wybranych wzorców, a współczesną kulturą Zachodu, która zdaniem prelegenta unika wartościowania. A więc ujmując to obrazowo, postawę erudyty i nieuka może uznać za równouprawnioną.
Jan Rutkowski w trakcie swojego wykładu przedstawił proces, który w jego opinii doprowadził do przewartościowania myślenia o funkcjonowaniu człowieka w społeczeństwie, co jednocześnie zmieniło podejście do jego wychowania. Jak stwierdził, od czasów Platona do ery nowożytnej dominowała koncepcja, że prawa moralne są stałe i niepodlegające ludzkiej woli. Jednocześnie państwo miało być polem do realizacji dobrych uczynków. Działanie we wspólnocie miało czynić człowieka lepszym.
Powyższe podejście zaczęto kwestionować od czasów Machiavalliego, gdy za słuszne moralnie zaczęto uważać nie to, co zgodne z uznanymi od wieków prawami moralnymi, ale to co służy do realizacji celu. Wedle tej koncepcji nie jest nieetyczne złamanie przysięgi, jeśli prowadzi do realizacji konkretnego interesu. Jednocześnie funkcję państwa zredukowano do zaspokajania życiowych potrzeb jego obywateli, pozbawiając istnienie go moralnego sensu. Wedle tej tej koncepcji, nawet państwo diabłów może być dobrze urządzone – cytował Rutkowski słowa Kanta. Zdaniem prelegenta, ta druga koncepcja tworzy obecnie fundament kultury politycznej Zachodu.
Jeśli opowiemy się jedynie za tradycją nowożytną, sens formowania człowieka stanie pod znakiem zapytania – mówił Rutkowski. Aby bowiem wychowanie miało sens, musimy uznać istnienie niezależnego od nas wzorca. Jeśli stwierdzimy, że wartości można wybierać dowolnie, wtedy wychowanie będzie traktowane jako arbitralne narzucanie czyjejś wizji.
– Uważam, że nie tylko mamy prawo wychowywać, ale mamy wręcz obowiązek wychowywać. Ale szczególnie dzisiaj ten obowiązek wychowania wymaga pewnej odwagi – mówił prelegent. Jeśli mówimy, że wszystko jest konwencją, że wszystko jest względne, i nie ma żadnej naturalnej hierarchii ludzkich aktywności, to sądzę, że w dłuższej perspektywie wychowanie rozumiane nie tylko jako przekazywanie użytecznych umiejętności, tylko jako kształcenie, kształtowanie, formowanie nie ostanie się, bo ostać się nie będzie mogło – stwierdził Rutkowski na zakończenie swojego wystąpienia.
***
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
