Lista odtwarzania:

Drobne gospodarstwa – wielki problem

Konferencja zorganizowana przez IRWiR PAN 11 marca 2013 r. w ramach której wystąpili prof. Włodzimierz Dzun, prof. Maria Halamska i prof. Jerzy Wilkin, Warszawa, 11 marca 2013 r. [1h13min]

Część 1 [28min]: prof. dr hab. Włodzimierz Dzun – Wielokryterialne podstawy wyodrębniania gospodarstw drobnych

Drobne gospodarstwa rolne to gospodarstwa małe obszarowo, o niewielkiej skali produkcji rolniczej. Definicja ta wyklucza gospodarstwa niewielkie obszarowo, ale o dużej skali produkcji (np. warzywniczo-sadownicze, fermy itp.) oraz duże obszarowo gospodarstwa, ale z różnych przyczyn o niewielkiej produkcji.

Analiza struktury gospodarstw rolnych pokazuje, że rolnictwo polskie cechuje bardzo silne rozdrobnienie obszarowe. W swoim wykładzie profesor Dzun przedstawił różne metody klasyfikacji drobnych gospodarstw, według różnych mierników – tzw. ESU i SO. Mówił też o różnych metodach wykorzystywania gospodarstw o bardzo małej powierzchni – o tym jaka część posiadanej ziemi przeznaczana jest pod produkcję rolną, jaka pod hodowlę zwierząt, itd.

Statystyki pokazują, że drobne gospodarstwa w większości nastawione są na produkcję najmniej pracochłonną – na zasiew zbóż i na uprawę ziemniaków. Według profesora jest to zła strategia. Bardzo niewiele gospodarstw decyduje się na hodowlę zwierząt. Nie wszyscy rolnicy pamiętają o wapnowaniu i nawożeniu uprawianej ziemi.

Profesor Dzun zwrócił uwagę na malejącą rolę ziemi i działalności rolniczej w strukturze dochodów mieszkańców wsi.

Część 2 [18min]: prof. dr hab. Maria Halamska – Quasi-chłopi w przestrzeni społecznej wsi

Pofesor Halamska opowiedziała o grupie społecznej, którą nazwała grupą quasi-chłopów. Według niej jest to zbiorowość nazywana chłopami, która nie ma już cech typowo chłopskich. Pozory chłopskości tej grupy wynikają ze specyficznego sposobu gospodarowania, który cechuje podwójna autonomia: względem rynku (sposób gospodarowania w znacznej mierze pozostaje poza oddziaływaniem mechanizmów rynkowych) oraz rodziny (jej dochody pochodzą głównie spoza gospodarstwa). Profesor stawia pytanie, czy taki sposób gospodarowania, oparty na podwójnej autonomii, byłby możliwy w innym niż poprzemysłowe i ponowoczesne społeczeństwie?

Na potrzebę badania profesor Halamska pod pojęciem quasi-chłopów zebrała użytkowników drobnych gospodarstw rolnych, którzy jako zawód obecnie wykonywany deklarują zawód rolnika. W analizie quasi-chłopi to rolnicy, których miesięczne dochody osobiste nie przekraczają 800 zł. 

Profesor mówiła o sposobie gospodarowania charakterystycznym dla tej grupy i jego konsekwencjach. Na podstawie danych z Diagnozy społecznej z 2009 roku profesor zaprezentowała dochodowe kryterium wyróżnienia grupy ze zbiorowości rolników. Pokazała, że ponad 80 procent zbiorowości to gospodarstwa wielodochodowe, utrzymujące się też z innych, pozarolniczych źródeł. Zanalizowała też podstawowe charakterystyki grupy, zestawiając je z rolnikami, realiami wsi i sytuacją Polski. Profesor badała życie społeczne quasi-chłopów, ich postawy i zachowania indywidualne.

Część 3 [27min]: prof. dr hab. Jerzy Wilkin – Aksjologia i prakseologia polityki wobec drobnych gospodarstw w Polsce i w Unii Europejskiej

Profesor Wilkin mówił o bardzo szybko zmieniających się realiach społeczności wiejskich i trudnym do zdefiniowania kryterium podziału gospodarstw na gospodarstwa drobne. Wspomniał też o wielozawodowości i strukturze dochodów na wsi.

W jego opinii znaczenie drobnych gospodarstw rolnych jest tak duże, że ani w programach unijnych, ani w krajowych, nikt nie pozwoli sobie na pominięcie ich w tworzeniu polityk wsparcia. Jednak, jak zaznaczył, „rezultaty tej dotychczasowej polityki sa nadzwyczaj wątpliwe. Ta polityka w odniesieniu do drobnych gospodarstw jest nieskuteczna, nieefektywna i generuje złe, to znaczy nie racjonalne i niepożądane, sygnały.” Wynika to zarówno z aksjologii, jak i z prakseologicznych podstaw tej polityki (Prakseologia – nauka o skutecznym, efektywnym działaniu).

Istniejącym politykom prof. Wilkin zarzuca między innymi koncentrację na procedurach i chaos w przepisach odnoszących się do drobnych gospodarstw rolnych. Jak powiedział – KRUS, brak podatku, niski podatek gruntowy, płatności bezpośrednie itd. powodują tkwienie w pułapce rozwoju przez setki rodzin. Istniejącemu systemowi zarzucił też utrzymywanie ponad 400 tys. gospodarstw nie prowadzących produkcji rolnej i rosnące koszty podstawowego wyposażenia gospodarstwa niezbędnego do jego funkcjonowania.

Według profesora fatalne skutki dla przestrzennego zagospodarowania kraju (w tym sieci osiedleńczej czy infrastruktury) ma rozdrobnienie rolnictwa. Prof.Wilkin uważa, że „drobne gospodarstwa muszą stopniowo przechodzic z gestii polityki rolnej do domeny polityki rozwoju obszarów wiejskich, polityki regionalnej, i innych polityk horyzontalnych, ponieważ w większości nie są to już klienci Wspólnej Polityki Rolnej. Uważa, że dostęp drobnych gospodarstw do instrumentów i funduszy WPRu powinien być w części utrudniony, a w części ułatwiony, że należy dążyć do przyspieszonej selekcji naturalnej. Korzystanie ze środków WPRu przez gospodarstwa niskotowarowe powinno natomiast być przedmiotem kontraków.
Licencja Creative Commons
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

Podobne wykłady Polityka

Komentarze

Partnerzy

Lista zapisanych wykładów jest aktualnie pusta.