Między zapomnieniem a nową formą rozkwitu. Nieużytkowane dziedzictwo sakralne na podkarpaciu i jego nowe funkcje
Wystąpienie Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, dr Grażyny Stojak zabytkach sakralnych przywróconych do życia. Konferencja „Dziedzictwo kulturowe wsi podkarpackiej i małopolskiej”. Bóbrka, 11 października 2014 r. [25min]
„Kiedy w 2008 roku obejmowałam urząd konserwatora, zrobiliśmy listę obiektów które wymagają natychmiastowego, niezwłocznego zajęcia się nimi. Lista okazała się zawierać 102 pozycje. W większości było to budownictwo sakralne, cerkiewne, niekiedy nieużytkowane drewniane kościoły, a także zespoły dworskie, wraz z oficynami, spichlerzami. Obiekty te nie były remontowane od 50 lat i miały swoich właścicieli: były to gminy, starostwa, parafie, muzea, prywatni właściciele…” – powiedziała dr Grażyna Stojak, Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu.
Podczas krótkiej prezentacji dr Grażyna Stojak przedstawiła historie podkarpackich zabytków, dziś przywróconych do życia. Są to m.in. cerkiew w Dubiecku, dziś służąca za Kresowy Dom Sztuki (remont cerkwi, prowadzonej przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej, wsparła także Fundacja Wspomagania Wsi. Więcej na http://witrynawiejska.org.pl/dziedzictwo-kulturowe/item/26271-miejsce-szczegolne-czyli-kresowy-dom-sztuki-w-dubiecku). Drugim zabytkiem, uratowanym przed całkowitym zniszczeniem, jest cerkiew pod wezwaniem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Baligrodzie, będąca pod opieką Stowarzyszenia Ratowania Cerkwi w Baligrodzie. Dziś to prężny ośrodek kultury, w którym odbywają się koncerty i wystawy (zdjęcia zniszczonej i odrestaurowanej cerkwi znajdują się na stornie www.cerkiew.baligrod.org). Gminie w Wielkich Oczach udało się zaś wyremontować synagogę. Dziś mieści się w niej biblioteka i gminne centrum kultury. Dr Grażyna Stojak przedstawiła także historię ratowania Zespołu Cerkiewnego w Radrużu oraz Cerkwii greckokatolickiej pw. św. Dymitra Męczennika (obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Niepokalanej).
Nie ulega wątpliwości, że wiele podkarpackich zabytków mogłoby dziś nie istnieć gdyby nie determinacja księży, konserwatorów, urzędników gminnych… Ogromną, wręcz kluczową rolę pełnią jednak organizacje pozarządowe, głównie lokalne stowarzyszenia które z prawdziwym zaangażowaniem i determinacją prowadzą remonty, a potem opiekują się przywróconymi do życia zabytkami.
***
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
