O opiece i udostępnianiu cerkwi greckokatolickiej pw. św. Paraskewy w Kwiatoniu

Nazywam się Jan Hyra – jestem przewodnikiem i opiekunem cerkwi w Kwiatoniu, w Małopolsce, powiecie Gorlickim. Świątynia nasza pełni obecnie funkcję filialnego kościoła parafii rzymsko-katolickiej w Uściu Gorlickim.

Cerkiew w Kwiatoniu.

Cerkiew budowana została w pierwszej połowie XVII wieku, jako budowla drewniana, trójdzielna i zorientowana. Historycy określają ją jako północno-zachodnio-łemkowską w wariancie starszym. Natomiast turyści nadali jej kilka innych określeń, a to: perła architektury drewnianej, gotyk łemkowski, cudeńko, puzderko, perełka, a ostatnio baletnica- wszystkie te określenia odnoszą się do smukłości jej wież jak również wystroju wnętrza.

Cerkiew w Kwiatoniu.

Wyposażenie świątyni pochodzi z 1903 i 1904 roku. Polichromię w całości cerkwi wykonał Michał Bogdański mieszkaniec Jaślisk, jego też dziełem są ikony w ikonostasie. Natomiast snycerkę ikonostasu jak i pierwsze ławy do cerkwi wykonał rzeźbiarz Andrzej Szajna z Rymanowa.

Dopełnieniem całości wystroju jest kilka starszych elementów. Mianowicie dwa boczne ołtarze z XVIII wieku, XIX-wieczna płaszczennica i kamienna kropielnica z 1750 roku.

Kamienna kropielnica z 1750 r.

Cerkiew przechodzi obecnie konserwację. Prace konserwatorskie wewnątrz rozpoczęto w 2005 roku i prowadzone są w miarę pozyskiwania środków finansowych.

Podczas prac konserwatorskich przy parapecie chóru, konserwator pani Magdalena Stawowiak odkrywa fragment pierwszego ikonostasu.

Fragment polichromi cerkiewnej sw. Włodzimierz.

Przedstawia on Chrystusa Pantokratora, któremu towarzyszą Matka Boska i św. Jan Chrzciciel. W dalszej części malowidła jest 5 apostołów. Dzieło pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku, co potwierdziło datowanie cerkwi. Jest to nasze najcenniejsze dzieło poddane obecnie zabiegom konserwatorskim, po zakończeniu których powróci do cerkwi i eksponowane, będzie dodatkową atrakcją wewnątrz świątyni.

Kiedy w 1989 roku inwentaryzację cerkwi przeprowadza dr. Ryszard Brykowski, świątynia wymaga gruntownego remontu.

Wnętrze cerkwi w Kwiatoniu.

Był to dobry czas jak i klimat do rozpoczęcia prac. Dzięki konserwatorowi nowosądeckiemu, panu Zygmuntowi Lewczukowi prace rozpoczęto w 1990 roku i po 2 latach zakończono remont strony zewnętrznej.

Na całości świątyni wróciły gonty, przywrócono w ten sposób cerkwi jej naturalny i pierwotny wygląd. Wówczas była potrzeba koordynowania pracami pomocniczymi wykonywanymi przez mieszkańców jak i przygotowanie materiału na budowę, był to początek mojej „przygody „ z świątynią w Kwiatoniu.

Fragment polichromii cerkiewnej w nawie.

Od tego czasu zostałem jej opiekunem. Wspólnie z mieszkańcami Kwiatonia w 2000 roku rozbieramy betonowe ogrodzenie. Zostało odtworzone pierwotne z bali drewnianych, kryte gontem. Mieszkańcy chętnie pracowali przy „swojej” jak to często podkreślali świątyni.

Turystów od zawsze przyciągała nasza cerkiew. W 2001 roku powstaje Szlak Architektury Drewnianej woj. Małopolskiego, tworzą go 253 obiekty zabytkowe, jest to 125 kościołów, 49 cerkwi, 30 budynków, 23 zespoły zabudowań, 16 muzeów, 9 skansenów, w tym obecnie 8 obiektów będących na liście UNESCO.

W 2005 roku SAD otwiera swoje podwoje dla zwiedzających, początkowo w okresie wakacji 3 dni w tygodniu – piątek, sobota i niedziela. Zainteresowanie otwartymi obiektami przeszło nasze oczekiwania i obecnie SAD otwarty jest dla zwiedzających 6 miesięcy w roku, 5 dni w tygodniu.

MOT obecnie otwiera corocznie około 80 obiektów zatrudniając przewodników z lokalnej społeczności dając tym samym zatrudnienie całkiem sporej grupie osób. Wstęp do obiektów jest bezpłatny.

Plafon na stropie „babinca” z przedstawieniem Matki Boskiej Pokrowy (Dobrej Opieki).

Początkowo naszą świątynię odwiedzało 2-3 tysiące osób w sezonie, obecnie liczba ta wzrosła do 20-25 tysięcy osób. Gro zwiedzających stanowią obcokrajowcy, właściwie łatwiej jest powiedzieć skąd nie było u nas gości niż odwrotnie. Często nasi goście po kilku latach wracają i komentują postępy prac konserwatorskich. Również często wracają w towarzystwie swoich znajomych, co jest dla nas najlepszą darmową reklamą. Blisko mamy uzdrowiska : Wysowa, Krynica, Muszyna itd. Kuracjusze i wczasowicze chętnie tu przyjeżdżają, czy to indywidualnie , czy z wycieczkami.

Sw. Paraskiewa z Ikonium żyła na przełomie III i IV wieku. Patronka naszej cerkwi. Patronuje narzeczonym, rodzinie, ognisku domowemu, i pasterzom.
 

Podobnie wygląda sytuacja z gośćmi stadniny koni huculskich Gładyszów z siedzibą w Regetowie. Powstające gospodarstwa agroturystyczne, pensjonaty, jako jedną z atrakcji dla swoich gości polecają wizytę w cerkwi w Kwiatoniu.

Przykładem może być pensjonat „Barniłka” gdzie częstymi gośćmi są Hiszpanie, czy właściciele Domu na Łąkach z Izb ze swoimi gośćmi niemieckojęzycznymi. Dalej osiadła niedawno w Smerekowcu mieszkanka Brukseli, przywozi swoich gości z Francji, Belgii i Holandii.

Jednak gro turystów to mieszkańcy Polski. Od pewnego czasu cerkiew w Kwiatoniu stała się miejscem gdzie swoje sakramentalne „TAK” wypowiadają nowożeńcy z różnych stron, niekoniecznie z Polski.

Dodatkową atrakcją w okresie wakacji są koncerty w obiektach, cykliczny program Muzyka Zaklęta w Drewnie – bezpłatne koncerty ściągają rzesze wielbicieli różnych gatunków twórczości muzycznej.

Kilka lat trwały zabiegi polsko – ukraińskiego komitetu powołanego do wytypowania na terenie Polski jak i Ukrainy najcenniejszych cerkwi w rejonie Karpat do wpisu na listę UNESCO.

Cerkiew w Kwiatoniu.

Wśród wytypowanych świątyń znalazła się i nasza cerkiew. Odbyły się kilkakrotne wizyty grupy roboczej, zakończone wizytą eksperta UNESCO oceniającego świątynie pod względem możliwości wpisu. Decyzja o wpisaniu na listę UNESCO zapadła w roku ubiegłym, 21 czerwca podczas zjazdu delegatów UNESCO w Kambodży, 16 drewnianych cerkwi rejonu Karpat w tym Kwiatoń zostaje wpisanych na listę UNESCO.

Wpis podnosi prestiż obiektu, ale zapewnia nas, że cerkiew będzie dalej trwać w niezmienionym kształcie. Świątynia użytkowana przez kościół katolicki jest tylko 2 razy w tygodniu, natomiast rzesze turystów spowodowały, że cerkiew cały czas żyje.

Autor tekstu i zdjęć: Jan Hyra

Źródło: www.witrynawiejska.org.pl

 ***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.