„Półkownik” Gembarzewski

Wykład dr. Tomasza Siewierskiego towarzyszący wystawie „Marzenie i rzeczywistość. Gmach Muzeum Narodowego w Warszawie”, Muzeum Narodowe w Warszawie, 28 lipca 2016 [1h18min]

Pułkownik Bronisław Gembarzewski był dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie w latach 1916-1936. Od 1920 roku łączył tę funkcję z posadą dyrektora Muzeum Wojska Polskiego. O życiorysie artysty, historyka i muzealnika opowiedział dr Tomasz Siewierski podczas wykładu, który towarzyszył wystawie „Marzenie i rzeczywistość. Gmach Muzeum Narodowego w Warszawie”.

Kwalifikacje do prowadzenia prestiżowej placówki w odradzającej się po rozbiorach Polsce Gembarzewski zdobywał podczas podróży po Europie, gdzie najpierw studiował, a później pracował. W ostatniej dekadzie XIX wieku pobierał nauki m.in. w Petersburgu i Paryżu. Gościł też w Berlinie. Jak opowiadał Siewierski, przyszły dyrektor Muzeum Narodowego wykorzystał ten czas na poszukiwania w archiwach i muzeach polskich pamiątek wojskowych. Przeprowadzone badania i pozyskane kontakty ułatwiły ich późniejszą rewindykację w II Rzeczypospolitej.

Pierwsze szlify jako muzealnik Gembarzewski zebrał, porządkując zbiory Muzeum Narodowego Polskiego w Raperrsvilu w Szwajcarii, gdzie powierzono mu organizację działu wojskowego. Gembarzewski w swoich poszukiwaniach skupiał się na wojskowości polskiej z okresu Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego. Opublikował m.in. prace „Wojsko Polskie. Królestwo Polskie 1815-1830” oraz „Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807-1814”. Oprócz dużej wartości naukowej książki miały też na celu krzewienie uczuć patriotycznych. Do inspiracji nimi przyznawali się m. in. przyszli naczelni wodzowie Wojska Polskiego: generałowie Kazimierz Sosnkowski i Władysław Sikorski, mówił Siewierski.

Dyrektor „półkownik”

Po objęciu funkcji dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie militarne zainteresowania odcisnęły piętno na ekspozycji instytucji kierowanej przez Gembarzewskiego. Muzeum było m.in. areną wystaw poświęconych czasom Księstwa Warszawskiego i powstania listopadowego. Za czasów dyrektury Gembarzewskiego rozpoczęła się budowa obecnej siedziby Muzeum Narodowego w Warszawie. Do czasu jego odejścia udało się ukończyć dwa pawilony. Co charakterystyczne, kierowana wówczas przez Gembarzewskiego placówka nie zatrudniała w ogóle historyków sztuki i wojskowości.

Choć dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie był formalnie żołnierzem WP i posiadał stopień pułkownika, była to jedynie – jak tłumaczył Siewierski – funkcja honorowa związana z piastowaniem przez niego również funkcji dyrektora Muzeum Wojska Polskiego. Żartowano wówczas w kręgach wojskowych, że Gembarzewski nie jest pułkownikiem, bo nie dowodzi pułkiem, ale „półkownikiem”, bo kieruje półkami.

Więcej ciekawostek o działalności Bronisław Gembarzewskiego jako artysty, historyka i muzealnika można dowiedzieć się z załączonego filmu z wykładu. Zapraszamy do oglądania.

***

Marzenie i rzeczywistość. Gmach Muzeum Narodowego w Warszawie

12 maja – 16 października 2016

Historia Muzeum Narodowego w Warszawie to nie tylko losy kolekcji oraz osób, które przez dziesięciolecia gromadziły dzieła sztuki i dbały o ich bezpieczeństwo. To również historia kolejnych siedzib muzealnych i starań, by zbiory pokazać publiczności w budynku funkcjonalnym i nowoczesnym. Ten fragment dziejów Warszawy szczęśliwie znamy dzięki zachowanym źródłom, prezentowanym na wystawie „Marzenie i rzeczywistość”, która będzie prezentowana w MNW od 12 maja do 31 lipca 2016. Zobaczymy na niej przedwojenne projekty gmachu muzealnego, co pozwoli na wyobrażenie sobie, jak miało wyglądać warszawskie Muzeum Narodowe w wizjach ówczesnych architektów.

W nowo powstałym po studwudziestotrzyletniej niewoli państwie polskim już w 1919 roku zorganizowano konkurs na projekt dzielnicy rządowo-muzealnej na terenie Ujazdowa. Idea wbudowania Muzeum Narodowego w kompleks gmachów rządowych świadczy o wybitnie państwowotwórczej roli, jaką przypisywano wówczas sztuce, nie dziwi zatem, że po rezygnacji z tego projektu, w 1924 roku, rozpisano kolejny konkurs na gmach Muzeum Narodowego w Alei 3 Maja. Na wystawie można obejrzeć prace konkursowe, wzbogacone o rysunki projektowe Jana Heuricha z 1925 roku, oraz plansze projektowe z następnego, ogłoszonego rok później konkursu, w którym wyłoniono ostatecznie zwycięski projekt Tadeusza Tołwińskiego. Ekspozycja pokazuje obowiązujące w latach 20. i 30. trendy w architekturze gmachów publicznych, pozwala też odpowiedzieć na pytanie, dlaczego spośród wielu koncepcji wygrał właśnie projekt Tołwińskiego.

Narracja wystawy biegnie chronologicznie. Akt erekcyjny i akt oddania Muzeum narodowi polskiemu otwiera część poświęconą najciekawszym etapom budowy obecnej siedziby Muzeum. Co ciekawe, niemal od razu po jego oddaniu do użytku, zamierzano przystąpić do rozbudowy, plany te przerwał jednak wybuch II wojny światowej. Później wielokrotnie powracano do tych zamierzeń, co zaowocowało dobudowaniem do gmachu głównego tzw. ryzalitu w 1972 roku. Jednak ta inwestycja nie zaspokoiła potrzeb na miarę zadań MNW i przybywających zbiorów. Naszą wystawą chcemy zwrócić uwagę publiczności i decydentów na problemy, z którymi zmaga się największa narodowa instytucja kultury.

W publikacji towarzyszącej znalazły się eseje poświęcone historii gmachu, najciekawsze projekty i zdjęcia z epoki oraz kompletny katalog obiektów pokazywanych na wystawie.

Zachęcamy do zapoznania się z programem wydarzeń towarzyszących wystawie.

***

Nagranie jest własnością Wszechnica.org.pl oraz Muzeum Narodowego w Warszawie. W sprawie jego dalszego wykorzystania prosimy o kontakt.

Podobne wykłady Historia

Komentarze

Partnerzy

Lista zapisanych wykładów jest aktualnie pusta.