Przebudzenie. Na gruzach Państwa Snu

Spotkanie odbyło się krótko po premierze najnowszego spektaklu Krystiana Lupy „Miasto Snu” według powieści Alfreda Kubina „Po tamtej stronie”. Spotkaniu towarzyszył performans, praca wideo Wojtka Ziemilskiego „Potencjał (A i B)”.

Perła, stolica Państwa Snu legła w gruzach. Czy każda próba utopii musi zakończyć się katastrofą? Czy każda próba realizacji marzenia o lepszym, sprawiedliwym świecie prowadzić musi do Pustyni Realnego, rzeczywistości opartej na anomii i nagiej przemocy?

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

„Laboratorium Przyszłości: RAZEM/OSOBNO to kolejna odsłona długofalowego projektu zainicjowanego w 2011 roku przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Jego celem jest zwrócenie się ku przyszłości poprzez połączenie najważniejszych tematów, prognoz i intuicji obecnych w sztuce współczesnej, nauce, polityce i życiu społecznym.

Punktem wyjścia jest przekonanie o konieczności przywrócenia debaty o przyszłości i możliwym kształcie świata w centrum społecznego zainteresowania. W dyskusji tej szczególnie ważne wydaje się połączenie głosu artystów i ich diagnoz, badań oraz intuicji z dyskursem obecnym na innych polach i w obszarze innych dyscyplin.

Projekt RAZEM/OSOBNO skupia się na społeczeństwie przyszłości: relacjach jednostki i grupy, możliwych typach organizacji społecznej partycypacji w świecie, przeciwstawnych tendencjach, które mogą mieć wpływ na to, jak potoczy się życie społeczne i jakie przyjmie formy.

Projekt ma otwartą, wielowątkową strukturę, na którą złożą się seminaria z udziałem wybitnych specjalistów z dziedzin nauk społecznych (transmitowane na żywo poprzez telewizję internetową CSW), warsztaty i spotkania, program filmowy, obejmujący zarówno dokumenty, jak i narracje fabularne oraz interwencje artystyczne. Laboratoryjna, eksperymentalna formuła, umożliwiająca nawarstwianie i dodawanie poszczególnych elementów służyć ma poszerzaniu możliwości refleksji i budowaniu długofalowego dialogu pomiędzy zaproszonymi ekspertami, artystami i publicznością. Sztuka i nauka traktowane są tu na równi jako narzędzia do badania i projektowania społecznej zmiany, wyobrażania i opracowywania alternatywnych scenariuszy dla społeczeństwa jutra. Uruchomienie złożonej, wielowątkowej refleksji nad kluczowymi problemami współistnienia i współdziałania będzie kluczem zarówno do diagnozy współczesności jak i jej – pozytywnego i negatywnego – potencjału dla przyszłości.

Jedną z propozycji Laboratorium Przyszłości jest cykl seminariów prowadzony przez Edwina Bendyka, który formułuje najistotniejsze pytania dotyczące tematyki projektu w następujący sposób:

„Społeczeństwo nie istnieje!” – oświadczyła przed laty Margaret Thatcher. Latem 2011 nieistniejące społeczeństwo: mężczyźni i kobiety z londyńskich dzielnic wyszli na ulice grabić, palić i niszczyć miejską infrastrukturę. Płonące sklepy, autobusy, przystanki niczym sceny z dystopijnej powieści „Królestwo nadchodzi” J.G. Ballarda obwieszczały katastrofę. Marzenie o Big Society legło w gruzach zniszczone przez zbuntowany lumpen-konsumtariat. Rok później Londyn znowu zaskoczył. Najpierw Olimpiada, potem jednak rzecz najważniejsza – Igrzyska Paraolimpijskie i oszałamiające otwarcie z udziałem Stephena Hawkinga. Czysty intelekt uwięziony w bezwładnym ciele, stał się ikoną nowego społeczeństwa, w którym wszyscy godni są uznania i szacunku. Potwierdzeniem tej przemiany stała się ceremonia zamknięcia igrzysk, kiedy milionowy tłum londyńczyków żegnał niepełnosprawnych sportowców.

Oto spektakularne przykłady rozkładu i odrodzenia: „Społeczeństwo nie żyje! Niech żyje społeczeństwo!” W Grecji w cieniu rozgrywającej się tragedii ludzie odkrywają na nowo formy współżycia oparte na kulturze daru i wymiany pozarynkowej. W Polsce młodzi ACTA-wiści uczą się walczyć o wspólną sprawę rezygnując z partykularnych, antagonistycznych tożsamości, podczas gdy jeszcze kilka miesięcy wcześniej, 11 listopada 2011 r. w imię tych tożsamości ścierali się na ulicach.

Dynamika rozkładu starych struktur społecznych została dobrze zbadana: Alain Touraine, Richard Sennett, Zygmunt Bauman, Sherry Turkle, Eva Illouz, Ulrich Beck i wielu innych badaczy opisało, jak różne siły ? rosnące nierówności, postfordowskie przemiany środowiska pracy, indywidualizacja, globalne ryzyko i destabilizujący wpływ postępu technicznego rozsadziły istniejące hierarchie i formy życia wspólnotowego oraz sposoby tworzenia i ekspresji tożsamości przez jednostki. Nie wiadomo jednak, co na gruzach starego społeczeństwa powstaje. Na czym polegają nowe formy wspólnego działania i zbiorowej podmiotowości? Jak powstaje więź społeczna, czy jesteśmy jeszcze zdolni do trwałych relacji, czy już tylko dostępne są związki oparte na hiperracjonalnej logice transakcji? Ile jest miejsca na gorącą wspólnotę, ile na dobrowolne stowarzyszenia, a na ile ludzie są już robotami – węzłami komutującymi w globalnej posthumanistycznej cyfrowej sieci, programowanymi za pomocą coraz bardziej złożonych technicznych interfejsów? Czy przyszłość jest jeszcze możliwa? Czy możliwe są jeszcze alternatywne wizje rozwoju i społeczeństwa wynikające z utopii, marzeń o innych światach? Czy żyjemy w świecie bez przyszłości i bez historii, którym rządzi thatcherowska zasada TINA – There Is No Alternative.

Bycie razem wymaga kompetencji: rytuałów, praktyk, języka, symboli, miejsc i przestrzeni. Zapraszamy na poszukiwanie nowych gramatyk solidarności, kooperacji i porozumienia. Laboratorium Przyszłości: Razem/Osobno to zaproszenie do podróży poza horyzont dotychczasowych przyzwyczajeń, teorii, języków i schematów myślowych. Nie ma pewnego celu tych dążeń. Istnieje ryzyko, że szukając Wyspy, podobnie jak poprzednicy dotrzemy do punktu wyjścia, odkrywając ponownie, że linia horyzontu to złudzenie, a istnieje jedynie Pustynia Realnego.”

Źródło: Blog redaktora Edwina Bendyka

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.