Zagrożenie powodziowe i skutki powodzi. Wykład Romana Koniecznego

Ustawa Prawo Wodne definiuje powódź jako „czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączaniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych”. Powódź należy jednak określić szerzej, jako wodę niechcianą.

Powódź to zagrożenie dla życia. Spora grupa ofiar powodzi to ludzie starsi. Większość ginie w czasie powodzi, ale wielu umiera po powodzi wyniku komplikacji zdrowotnych. W USA połowa ofiar powodzi ginie w samochodach (płynąca woda o głębokości 30 cm powoduje utratę przyczepności kół).

Powódź powoduje straty małych przedsiębiorstw. Małe firmy to podstawa lokalnej gospodarki. W Polsce nie ma dostępnych badań dotyczących tego, jak takie firmy radzą sobie po powodzi. Z badań prowadzanych na świecie wyłania się dość pesymistyczny obraz – wg danych amerykańskich 25% firm, które dotknęła powódź nie wraca już na rynek. Niektóre badania brytyjskie  są bardziej pesymistyczne – mówią o 40%. Przyczyna nie tkwi w zniszczeniach bezprośrednich, ale też w utracie ciągłości kontaktu ze stałymi klientami, dostawcami itd.

Szkody i straty powodziowe można podzielić na:
bezpośrednie mierzalne: drogi, mieszkania, mosty, fabryki, sklepy, biblioteki, oczyszczalnie, szkoły, wyposażenie mieszkań
pośrednie mierzalne: ograniczenie produkcji, mniejsze plony, problemy komunikacyjne, spadek zarobków, bankructwa firm, zanieczyszenie wody, bezrobocie
straty niemierzalne: problemy ze zdrowiem, utrata pamiątek rodzinnych, zniszczenia dziedzictwa kulturowego, problemy psychiczne, problemy rodzinne

Rodzaje powodzi i obszary ich występowanai w Polsce:
1. Opady długotrwałe lub gwałtowne
Najgroźniejsze powodzie opadowe występują na rzekach górskich i podgórskich (np. na Nysie Kłodzkiej, Dunajcu, Kamiennej) oraz w górnych odcinkach Wisły i Odry.
2. Powodzie z awarii obiektów
W Polsce mamy około 8,5 tys. km wałów. Dają one zagrożonym stosunkowo wysoką gwarancję bezpieczeństwa przy małych i średnich powodziach. Przy dużych powodziach są zawodne, co można było zaobserować w czasie powodzi w 1997, 2001 i 2010 r.
3. Roztopy
Spowodowane są topieniem się śniegu. Powodzie sposowodowane roztopami mogą wystąpić na terenie całego kraju – najgroźniejsze rozmiary osiągają na dużych rzekach nizinnych (dolnej Wiśle, dolnej Odrze, Warcie, Narwi, Bugu, Noteci).
4. Sztormy na Bałtyku
Spowodowane są przez silny, zwykle północny wiatr. Następuje spiętrzenie wody na wybrzeżu. Dodatkowo woda morska wtłaczana jest w ujśćia rzek, co utrudnia ich odpływ i spiętrza wodę w rzekach.
5. Zatory lodowe
Spowodowane są przez zamarzającą rzekę lub pokruszone kawałki lodu utrudniające spływ wody. Najgroźniejsze powodzie zatorowe występują na środkowej i dolnej Wiśle, dolnej Odrze, Narwi, Bugu, Warcie i Noteci.

Szybkie powodzie – zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi
Szybkie powodzie trwają krótko (mniej niż 6 godzin) i stanowią zagrożenie dla życia. Głównie dlatego, że przyrost wody w rzekach jest gwałtowny, np. kilka metrów w ciągu godziny, a szybkość płynącej wody jest niszcząca.W Polsce takie powodzie występują na południu kraju.
Na całym świecie, większość ofiar powodzi to ofiary szybkich powodzi. W południowo-środkowym Teksasie (USA) o 1973 do 2000 r. w czasie powodzi zginęły 274 osoby, z czego 203 w czasie szybkich powodzi. Z tej grupy 136 zginęło w samochodach.

Powodzie miejskie
Powodzie miejskie występują na terenach silnie zurbanizowanych po intensywnych opadach, kiedy istniejąc sieć kanalizacyjna nie radzi sobie z szybkim odprowadzeniem wody. Są efektem gwałtownego rozwoju zabudowy, szczególnie peryferyjnej, za którą nie idzie modernizacja kanalizacji deszczowej. Sytuację pogłębia uszczelnianie powierzchni terenu i likwidacja naturalnych obszarów retencjonujących wody deszczowe.

Powodzie z kanalizacji
Jedną z częstszych przyczyn niemałych strat są ścieki, które w czasie powodzi, a nawet w czasie silnych opadów, potrafią (cofając się w sieci kanalizacyjnej) zalać piwnice lub sutereny. Przyczyną tych zjawisk jes brak zaworu zwrotnego lub zasuwy na kanalizacji. Nie ma w Polsce danych na temat skali tego zjawiska, ale badania w innych krajach pokazują, że zalanie obiektów przez kanalizację lub wody gruntowe należą do najczęstszych występujących rodzajów zagrożenia.

Małe powodzie groźne, jak duże!
Suma strat powodziowych spowodowanych przez małe powodzie w Polsce w latach 1998-2009 (wg GUS), to prawie 70% strat spowodowanych przez powódź w 2010 roku.
Według Munich Re (największa na świecie agencja reasekuracyjna specjalizująca się w ocenie ryzyka) zaledwie połowa strat powodziowych jest spowodowana wylewami wielkich rzek. Reszta jest spowodowana prez intensywne , a częste opady i występuje na niewielkich rzekach luba nawet poza nimi (opady w miastach, podtopienia itd.).

***

„Przygotujmy się razem! Społeczne konsultacje zarządzania ryzykiem powodziowy” to wspólny projekt Fundacji Wspomagania Wsi i Fundacji NA DOBRE, prowadzony na terenie gminy Wilków (woj. lubelskie) poszkodowanej w powodzi w 2010r. Celem projektu jest przygotowanie mieszkańców i samorządu, do uczestniczenia w wymaganych Dyrektywą Powodziową konsultacjach społecznych prowadzonych podczas tworzenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Więcej na przygotujmysierazem.pl

Projekt dofinansowany z dotacji przyznanej w ramach programu Obywatele dla Demokracji, prowadzonego przez Fundację im. Stefana Batorego we współpracy z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży, finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (tzw. Funduszy EOG).

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.