Dobre odchodzenie

1 listopada 2025
Kategoria: Festiwal Nauki w Warszawie, Historia, Kultura, Społeczeństwo
164

Debata Festiwalu Nauki z udziałem dr Barbary Czerskiej, dr Zuzanny Toeplitz, prof. Andrzeja Ziemby i dr hab. n. med. Tadeusza Pieńkowskiego [27 września 2025 r.]

Posłuchaj debaty w formie podcastu:

W filozofii podejście do śmierci określają dwa, stanowiska: śmierć nas nie dotyczy lub śmierć jest w życiu obecna i odgrywa fundamentalną rolę. Między tymi poglądami mamy całą gamę poglądów pośrednich

1. W filozofii zachodu podejście do śmierci określają dwa, skrajnie różne stanowiska.
a. Że śmierć nas w ogóle nie dotyczy: Epikur
b. Że śmierć jest w naszym życiu obecna i odgrywa fundamentalną rolę: Michel de Montaigne i przez cały życie należy się uczyć żyć i przez całe życie należy się uczyć umierać: Seneka

Między tymi skrajnymi poglądami mamy całą gamę poglądów odmiennych, pośrednich.

Dla naszej kultury, uświadomiona śmiertelność człowieka ma znaczenie kulturotwórcze: ludzkość zaczyna się od grobów. Potrzeba pochowania osoby bliskiej jest tym właśnie punktem, od którego zaczyna się budowania ludzkiej kultury.

2. Każda epoka, każda kultura, nie tylko buduje inne groby, inne obyczaje towarzyszące chowaniu zmarłych, ale także inaczej wizualizuje śmierć, ubiera ją w inne szaty. Stara, naga kobieta z kosą to tylko jedna z wielu możliwości. Złudzeniem jest powtarzane często zdanie, że nasza epoka i nasza kultura marginalizują śmierć. Wspaniale prosperujący przemysł zakładów pogrzebowych świadczy o tym, że śmierć ma w naszych czasach i w naszej kulturze zgoła poczesne miejsce.

3. Ale warto zauważyć, że samo umieranie jest dla nas kwestią bardzo istotną, choć nie powtarzamy sobie bez przerwy: „Memento mori”.
a. Problem określenia momentu śmierci
b. Dystanazja i ortotanazja
c. Problem dawstwa narządów
d. Opieka hospicyjna i rozwój medycyny paliatywnej: Jan Paweł II

„Być może iż medycyna jako nauka i zarazem sztuka leczenia odsłania na wielkim obszarze cierpień człowieka rejon najbardziej znany, najdokładniej. Najdokładniej nazwany i stosunkowo najbardziej zrównoważony metodami przeciwdziałania czyli terapii. Ale jest to tylko jeden rejon. Wobec tajemnicy śmierci człowiek jest bezsilny; zostają zachwiane jego ludzkie pewniki” Z listu apostolskiego Sallvifici doloris

4. Eschatologia – czy piekło jest lepsze od pustki? Pacjenci po uświadomieniu sobie, że umierają nie mogą ani pogodzić się ze śmiercią, ani przestać myśleć o niej tak, że reszta życia staje się dla nich po prostu męką. Takie przykłady wzmacniają niechęć lekarzy do wyznania pacjentom, że nie ma dla nich ratunku.

5. Nieustannie trwa dyskusja o granicach życia. W praktyce jest to etyczne dyskusja o możliwych odstępstwach od normy: NIE ZABIJAJ.

Aborcja, eutanazja, to ukochane tematy tzw. obrońców życia, którzy jednak nie są obrońcami klimatu, czy zabijania wroga na wojnie. Nasza dyskusja będzie traktowała o takich właśnie paradoksach.

***

Inicjatywa organizacji Festiwali Nauki w Warszawie, zapoczątkowana przez prof. Davida Shugara (fizyka i biologa molekularnego, twórcy polskiej szkoły biofizyki molekularnej) narodziła się w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM) UW we wrześniu 1996 roku. Dokumentem formalnie powołującym Festiwal było Porozumienie podpisane w grudniu 1996 roku przez Rektorów Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej i Prezesa Polskiej Akademii Nauk. Dyrektorem Festiwalu Nauki w Warszawie został dr hab. Maciej Geller z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Od stycznia 2006 roku Festiwal nie jest już związany organizacyjnie z ICM. Jego animatorami są Wydział Fizyki UW i Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, a oficjalnym reprezentantem, na mocy porozumienia Sygnatariuszy Porozumienia, pozostaje od początku Uniwersytet Warszawski. Od 2010 roku tytuł animatora otrzymał także Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej. W 2014 roku nowym dyrektorem Festiwalu została dr Zuzanna Toeplitz, związana z Wydziałem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

źródło: festiwalnauki.edu.pl

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.