Ex oriente lux, czyli archeologia Grodów Czerwieńskich

Termin Grody Czerwieńskie pojawia się w najstarszej ruskiej kronice – Powieści lat minionych: w 1018 w trakcie wyprawy Bolesława Chrobrego na Kijów region ten został włączony do Polski, z kolei w 1031 r. zajęły go oddziały ruskiego księcia Jarosława Mądrego. Pod rokiem 981 autor Powieści zamieścił słynne zdanie: „Poszedł Włodzimierz ku Lachom i zajął grody ich: Przemyśl, Czerwień i inne grody, które są i do dziś dnia pod Rusią”. Obecnie powszechnie identyfikuje się Grody Czerwieńskie z dorzeczem środkowego Bugu, z grodami w Czermnie (ruskim Czerwieniu) oraz Gródku (ruskim Wołyniu). Niemniej jednak dyskusja na temat wiarygodności tej identyfikacji, mimo, iż trwa już dwieście lat daleka jest od zakończenia.

Historycy wielokrotnie wskazywali na badania archeologiczne, jako te, których wyniki miałyby rozstrzygnąć wątpliwości wynikające z analizy bardzo skąpych przekazów pisanych. W latach 1952-1955 realizowano ogromny program badań wykopaliskowych poświęconych Grodom Czerwieńskich, w latach 70-tych XX w. prowadzono rozległe prace wykopaliskowe na grodzisku w Czermnie. Niestety wyników większości tych prac nieopublikowano.

Od lat 80-tych XX w. narasta problem rabunku grodzisk w Czermnie i Gródku, prowadzonego przez – wyposażonych w coraz lepsze wykrywacze do metali – poszukiwaczy skarbów.

W latach 2010-2011 – wobec skali dewastacji stanowiska w Czermnie – zespół archeologów z Lublina (M. Piotrkowski, A. Troncik; opieka merytoryczna – Prof. A. Kokowski) zdecydowała się na przeprowadzenie rozległych prac rozpoznawczych: w ciągu kilku miesięcy odkryto ok. 2.500 zabytków, w tym dwa wspaniałe skarby średniowiecznej biżuterii.

Jesienią 2012 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zatwierdziło do realizacji grant pt. Złote jabłko polskiej archeologii. Zespoły grodowe w Czermnie i Gródku (Grody Czerwieńskie) – chronologia i funkcja w świetle badań dawnych oraz weryfikacyjnych (Narodowy Program Rozwoju Humanistyki; kierownik M. Wołoszyn). W ramach projektu planowane jest opracowanie wyników badań dawnych na terenie Czermna i Gródka a także datowanie wału grodu w Czermnie (metodą dendrochronologiczną).

Projekt, w którym uczestniczy ok. 50 badaczy z kilku ośrodków Polski realizowany jest we współpracy międzynarodowej, zarówno z archeologami, i historykami z Niemiec (Centrum Badawcze Historii i Kultury Krajów Europy Środkowo-Wschodniej przy Uniwersytecie w Lipsku), jak i Rosji (Instytut Historii Kultury Materialnej Rosyjskiej Akademii Nauk, St. Peteresburg) oraz Serbii (Instytut Archeologii, Serbska Akademia Nauk, Belgrad).

W trakcie referatu przedstawiono główne założenia projektu, a także najciekawsze zabytki odkryte dotąd na terenie Grodów Czerwieńskich.

Źródło: www.portalwiedzy.pan.pl. Prezentacja z wykładu dostępna jest na stronie www.portalwiedzy.pan.pl 

***

Popularnonaukowe wykłady otwarte Wszechnicy PAN organizowane są przez Polską Akademię Nauk i Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Spotkania odbywają się w każdą drugą środę miesiąca, z wyjątkiem dni ustawowo wolnych od pracy, w miesiącach od października do czerwca. Do wygłaszania wykładów zapraszani są znakomici naukowcy i ludzie kultury z wielu ośrodków krajowych i zagranicznych. Wykłady stacjonarne mają miejsce o godz. 17.30 w Sali Okrągłego Stołu w Pałacu Staszica przy ul. Nowy Świat 72 w Warszawie i trwają około 60 minut. Od maja 2013 r. wykłady Wszechnicy transmitowane są na żywo w sieci Internet pod adresem www.ogladaj.pan.pl Informacje bieżące oraz wykłady archiwalne znajdują się na stronie www.wszechnica.pan.pl Zapraszamy także do śledzenia aktualności Wszechnicy PAN w portalu Facebook oraz na twitterze.