Historia miejsca – od powstania pierwszej kopalni ropy naftowej w Bóbrce po czasy współczesne

O najstarszej kopalni ropy naftowej na świecie opowiedział Bohdan Gocz – prezes Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza. Wystąpienie zorganizowane zostało w ramach konferencji „Dziedzictwo kulturowe wsi podkarpackiej i małopolskiej”. Bóbrka, 11 października 2014 r. [23min]

„Znajdują się Państwo w miejscu wyjątkowym, bo tutaj rozpoczęła się kariera ropy naftowej. To właśnie tutaj w tym lesie narodził się przemysł naftowy, który zmienił oblicze całego świata i spowodował niewyobrażalnym postęp cywilizacyjny” – powiedział na początku swojego wystąpienia Bohdan Gocz.

Kopalnia Bóbrka jest najstarszą, nadal działającą kopalnią ropy naftowej. Tu rodziły się różnorodne techniki, technologie i konstrukcje, które dały podwaliny rozwoju wielu branż przemysłu naftowego – od geologii i poszukiwań, wiertnictwa i eksploatacji, przemysłu rafineryjnego – do dystrybucji ropy i jej produktów. Tu zrodziła się gałąź przemysłu, która przyniosła światu ogromny rozwój cywilizacyjny. Aby lepiej zrozumieć ten fenomen w skali świata, należy sięgnąć do dalekiej przeszłości.

Kopalnia Bóbrka jest położona w południowo-wschodnim zakątku kraju, w odległości około 15 km od Krosna i 6 km od Dukli. Tu właśnie, na rdzennie polskich ziemiach, w połowie XIX wieku rozpoczęły się pierwsze prace poszukiwawcze, które przyniosły niebywały rozwój techniki pozyskiwania i przeróbki ropy, strategicznego do dziś surowca w świecie.

W lesie otaczającym wioskę od niepamiętnych czasów pojawiały się na powierzchni ziemi wycieki czarnej mazi, którą mieszkańcy nazywali dziegciem lub olejem skalnym. Okoliczna ludność zbierała tę maź, a odkrywając jej właściwości – wykorzystywała dla celów leczniczych zwierząt, jako środka konserwującego drewno i żelazo, do smarowania osi wozów, do oświetlania w pochodniach i kagankach. Nie znano wówczas budowy geologicznej tego regionu, nie wiedziano, że te tajemnicze wycieki ropy, wody i gazu pochodzą z piaskowców roponośnych, wychodzących z głębi ziemi na powierzchnię w okolicach lasów bobrzeckich. Ten stan niewiedzy trwał prawie do końca XIX wieku i dopiero późniejsze badania pozwoliły poznać budowę geologiczną całego fałdu bobrzeckiego i wyjaśnić te tajemnicze zjawiska. Nie znano też innych cennych właściwości ropy.

Trzeba więc było historycznego, a zarazem szczęśliwego przypadku spotkania się trzech ludzi, których wiedza, upór, patriotyzm i zaangażowanie zaowocowały powstaniem pierwszej w świecie zorganizowanej kopalni ropy naftowej i zapoczątkowały rozwój światowego przemysłu naftowego. Ludźmi tymi byli: Ignacy Łukasiewicz, Tytus Trzecieski i Karol Klobassa-Zrencki. Są dziś uznawanymi założycielami  kopalni ropy w Bóbrce i pionierami światowego przemysłu naftowego.

W 1854 r. Trzecieski zawiózł próbki ropy do Lwowa poszukując tam bezskutecznie możliwości jej szerszego wykorzystania. Uzyskał jednak informację i poradę, aby sprawą zainteresować farmaceutę Ignacego Łukasiewicza, który już od kilku lat pracował nad przydatnością oleju skalnego. W latach 1852-1853 Ignacy Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem prowadził na zapleczu apteki badania nad płynem, który wykraplał się przy zagęszczaniu oleju skalnego. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał naftę świetlną. 31 lipca 1853 w szpitalu na lwowskim Łyczakowie zapłonęły po raz pierwszy lampy naftowe, które wykonał blacharz lwowski Adam Bratkowski. Datę 31 lipca 1853 roku uważa się za datę powstania polskiego przemysłu naftowego. Trzecielsi nawiązał kontakt z Łukasiewiczem, informując o bogatych wyciekach oleju skalnego w lasach bobrzeckich. Łukasiewicz, który znał wartość tego surowca, po wysłuchaniu informacji wyrzekł słowa, które w niedalekiej przyszłości miały się spełnić: „Przywozisz pan ze sobą miliony. Ten płyn to przyszłe bogactwo kraju, to dobrobyt i pomyślność dla jego mieszkańców, to nowe źródło zarobków dla biednego ludu i nowa gałąź przemysłu, która obfite zrodzi owoce”. Tytus Trzecieski przekonał Łukasiewicza do podjęcia na terenach lasów bobrzeckich prac poszukiwawczych, zbierania i wykorzystania tego złotodajnego płynu. Udał się do Karola Klobassy-Zrenckiego, właściciela lasów bobrzeckich zamieszkałego w pobliskim Zręcinie, z propozycją wspólnego zorganizowania prac poszukiwawczych. Klobassa zezwolił bezinteresownie Trzecieskiemu i Łukasiewiczowi na prowadzenie robót przez okres 4 lat. Trzecieski wniósł niezbędny kapitał, a Łukasiewicz przejął zarządzenie i nadzór nad robotami górniczymi oraz przeróbką ropy.

W roku 1854 została zorganizowana pierwsza kopalnia ropy naftowej oraz destylarnia (w Ulaszowicach) oraz pierwsza spółka naftowa oparta na umowie ustnej. W 1856 roku na jej terenie zbudowano 66 roponośnych studni (szybów) o głębokości do 160 metrów w głąb. O losach spółki Łukasiewicz-Trzecieski założonej w 1854 r. zdania są podzielone. Za najbardziej wiarygodną wersję, należy przyjąć, że spółka istniała do 1861 r. W 1861 roku dokopano się w nowym szybie „Wojciech” do znacznych źródeł ropy, co zachęciło Karola Klobassę do przystąpienia do spółki. W ten sposób w 1861 roku doszło do zawiązania nowej spółki: Łukasiewicz-Klobassa-Trzecieski. Klobassa wniósł do spółki roponośny obszar bobrzecki, Trzecieski finanse, a Łukasiewicz objął kierownictwo nad całością, tzn. nad pracami górniczymi i destylacją ropy. Zyski podzielono równo na trzy części. Spółka ta, jak i poprzednie zawarta ustnie, przetrwała do 1871 roku, gdyż wówczas Łukasiewicz uznał, że jego udział krzywdzi wspólników. Podobnie uznał Trzecieski i od 1871 roku kopalnia Bóbrka stała się wyłączną własnością Karola Klobassy. Łukasiewicz pozostał aż do śmierci naczelnym dyrektorem kopalni. Zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku na zapalenie płuc i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Zręcinie.

W roku 1886 po śmierci Klobassy kopalnia przeszła na własność synów Wiktora i Stanisława. W roku 1893, Stanisław Klobassa sprzedał swój udział wynoszący 45%, a drugi syn Wiktor i Helena, wdowa po Karolu Klobassie, oddali swoje udziały w zarząd Wiliamowi Henry MacGarvey’owi – przemysłowcowi kanadyjskiemu.  W roku 1895 kopalnia Bóbrka przeszła na własność Galicyjskiego Karpackiego Naftowego Towarzystwa Akcyjnego, w którym MacGarvey był głównym akcjonariuszem. W roku 1920 kopalnia Bóbrka weszła w skład koncernu naftowego Małopolska – Grupa Francuskich Towarzystw Przemysłowych i Handlowych w Polsce, w którym pozostała aż do wybuchu II wojny światowej. 

Podczas okupacji w latach 1939-1944 kopalnia Bóbrka wchodziła w skład niemieckich towarzystw naftowych. Po II wojnie światowej została upaństwowiona i aktualnie pozostaje w składzie Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A.

Źródło:

www.bobrka.pl/pl/ignacy_lukasiewicz/

www.bobrka.pl/pl/o_muzeum/

www.bobrka.pl/pl/kopalnia/

Polecamy także galerie zdjęć z Bóbrki z początku XX wieku: www.nowahistoria.interia.pl

 

  ***

Licencja Creative Commons
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

 

 

Partnerzy

Lista zapisanych wykładów jest aktualnie pusta.