Korzenie Holokaustu, cz. 3: antyżydowska polityka NSDAP

Dr Maciej Kozłowski opowiada, jak kształtowała się antyżydowska polityka NSDAP w latach 1933-1939. Po dojściu Hitlera do władzy naziści poddawali Żydów kolejnym restrykcjom. Początkowo ograniczenia polegały przede wszystkim na zakazie wykonywanie określonych funkcji publicznych i zawodów. Ostatecznie w wyniku tzw. ustaw norymberskich Żydzi utracili prawa obywatelskie, aż w końcu zostali poddani fizycznej przemocy podczas tzw. nocy kryształowej. Wykład jest kontynuacją prelekcji, trakcie których historyk opisuje korzenie Holokaustu. Pierwsza z nich dotyczyła ideologii antysemityzmu i eugeniki, a druga przedstawiała drogę Hitlera do dyktatury.

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

• Zobacz wcześniejsze wykłady: Antysemityzm i eugenika, Dyktatura Hitlera

Dr Maciej Kozłowski podczas trzeciego wykładu, który przybliża korzenie Holokaustu, opowiada o polityce antyżydowskiej NSDAP w latach 1933-1939. Pierwsze akty skierowane przeciwko Żydom w Niemczech miały miejsce bezpośrednio po przejęciu władzy przez Hitlera. Społeczne poparcie dla tego typu działań wynikało z tego, że wciąż silna była pamięć o „ciosie w plecy”, za jaki uważano kapitulację Niemiec w 1918 roku. Gdy do niej doszło, linia frontu przebiegała poza terytorium kraju. Odpowiedzialnością za klęskę społeczeństwo obarczało komunistów, których utożsamiało z Żydami.

• Sprawdź też: Trianon 1920. Nowy porządek w Europie

Antyżydowska polityka NSDAP po objęciu władzy przez Hitlera

Polityka antyżydowska NSDAP rozpoczęła się od zarządzenia bojkotu sklepów żydowskich. W kolejnych krokach naziści zdecydowali o usunięciu niearyjczyków ze służby cywilnej, adwokatury, publicznych placówek opieki zdrowotnej, wprowadzili numerus clausus na wyższych uczelniach, zakazali Żydom zmiany nazwisk oraz zakazali im pracy w prasie i na roli. Historyk zwraca uwagę, w ciągu pół roku niemieckich obywateli pochodzenia żydowskiego pozbawiono środków utrzymania. Jednocześnie zakaz zajmowania stanowisk w służbie cywilnej, który obejmował również nauczycieli akademickich, miał doniosły skutek dla przyszłej wojny. Część z fizyków, która wyemigrowała wówczas z Niemiec, wzięła udział w projekcie Manhattan.

• Może zainteresuje cię: 100-lecie teorii względności – teoria, astrofizyka, praktyka. Debata festiwalu Festiwalu Nauki

Naziści uderzyli też w żydowskich przemysłowców. Dr Kozłowski tłumaczy to faktem, że NSDAP było partią „socjalistyczną”. Minister gospodarki Hjalmar Schacht prowadził jednak politykę korzystną dla wielkiego kapitału niemieckiego. Polityka antyżydowska w tym zakresie pomagała zadowolić doły partyjne, które były negatywnie nastawione wobec kapitalistów.

• Obejrzyj też: Nazizm i stalinizm – podobieństwa i różnice. Wykład prof. Wojciecha Roszkowskiego

Częściowo antyżydowski charakter miało również publiczne palenie książek, które zainicjował Niemiecki Związek Studentów. Niszczono publikacje, które naziści uznali za antyniemieckie.

Ustawy norymberskie, noc kryształowa i obojętność świata wobec prześladowań Żydów w Niemczech

Hitler na początku swoich rządów hamował najbardziej radykalne żądania dołów partyjnych NSDAP. Dr Kozłowski tłumaczy to faktem, że niemiecki dyktator w pierwszym okresie sprawowania władzy starał się liczyć z opinią międzynarodową. Świadectwem tego było zawarcie konkordatu ze Stolicą Apostolską czy paktu o nieagresji z Polską w 1934 roku. Kolejne antyżydowskie akty były też stopowane ze względu na przygotowania do igrzysk olimpijskich w Berlinie w 1936 roku.

Zobacz też: Polska dyplomacja w przededniu wojny i pierwszych dniach września 1939. Rozmowa z prof. Piotrem M. Majewskim

Kluczowe znaczenie dla przyszłej zagłady Żydów miały tzw. ustawy norymberskie, które uchwalono w 1935 roku. Historyk podkreśla, że ich zapisy pozbawiły praw obywatelskich Żydów mieszkających w Niemczech, co otworzyło drogę do ich dalszych prześladowań. Do aktów fizycznej przemocy doszło podczas tzw. nocy kryształowej w 1938 roku. W trakcie dokonanego wówczas pogromu śmierć poniosło ponad 90 niemieckich Żydów. Dr Kozłowski zwraca uwagę, że w opinii niektórych Kristalnacht była początkiem Holokaustu. Wówczas po raz pierwszy Żydzi ponosili śmierć za sam fakt być Żydem.

• Sprawdź też: O Holokauście: Jak doszło do ludobójstwa? Rozmowa z dr. Maciejem Kozłowskim

Świat wobec prześladowań Żydów w Niemczech pozostawał w obojętny. Podczas konferencji w Evian, która poprzedziła o kilka miesięcy noc kryształową, żadne z państw nie zgodziło się na przyjęcie żydowskich emigrantów z Niemiec. Symbolem tragedii był los statku St. Luis, którym Żydzi z Europy próbowali dostać się USA. Jednostkę zawrócono, a większość jej żydowskich pasażerów zginęło w Holokauście.

Więcej o tym, jak kształtowała się antyżydowska polityka NSDAP, w nagraniu wykładu.

PW

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.