Nierzetelność w nauce i praktyce

Posłuchaj wykładu w formie podcastu:

Do czego mogą prowadzić błędy i zaniedbania naukowców? W co grają uczeni? Spotkanie otworzył prof. dr hab. Wojciech Pisula, założyciel Collegium Humanitatis.

Cz. I. [28min] W pierwszej części spotkania dr Tomasz Witkowski, przedstawiciel Klubu Sceptyków Polskich wystąpił z wykładem pt. „Nierzetelność w naukach humanistycznych, ze szczególnym uwzględnieniem psychologii”. Przytoczył przykłady nieprawidłowo poprowadzonych badań i ich konsekwencje. Jedną z najbardziej znanych pomyłek badaczy (zresztą mającą swoje konsekwencje do dziś) jest teoria jakoby szpinak zawierał wyjątkowo dużo żelaza. Szczegółowe i rzetelne badania dowiodły, że szpinak nie zawiera żelaza więcej niż inne warzywa zielone, a wręcz żelazo zawarte w szpinaku jest słabo przyswajalne przez ludzki organizm.

W XX wieku w Niemczech na rynek wprowadzono lek dla kobiet w ciąży, które cierpiały na nudności. Badania przeprowadzono niezbyt dokładnie –  jak powiedział dr Witkowski „popełniono kolejną nonszalancję”. W konsekwencji  w Niemczech urodziło się około 15 000 dzieci z niedorozwojem kończyn górnych.

Wśród psychologów nie brakuje także słynnych fałszerzy, do których zaliczyć można Cirila Bardta. Wyniki jego badał przyczyniły się do reformy edukacji w Wielkiej Brytanii oraz rozwoju ruchów eugenicznych na świecie (eugenika to nauka badająca możliwości rozwoju osobników o dodatnich cechach dziedzicznych osiągniętych przez selekcję na drodze genetycznej. W praktyce eugenika działa w dwóch kierunkach: zapobiega rozmnażaniu się osobników z wadami genetycznymi i dąży do tworzenia korzystnych warunków dla rozwoju osobników o dodatnich cechach genetycznych). Eugenikę popierał psycholog Henry Gottard, który przyczynił się do rozwoju nazizmu w Europie. Przymusowe sterylizacje, testy na inteligencję dla migrantów z Europy były na porządku dziennym także w USA w latach 30. XX wieku. Na koniec swojego wystąpienia dr Tomasz Witkowski przytoczył pozytywny przykład rzetelnie przeprowadzonego badania, które udowodniło, że …szczury świetnie nadają się na poszukiwaczy min przeciwpiechotnych.

Cz. II. [21min]  Prof. dr hab. Tadeusz Kaleta z Wydziału Nauk o Zwierzętach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego wygłosił komentarz do wystąpienia dr. Tomasza Witkowskiego.  Przedstawił błędy, które naukowcy popełniają podczas badań nad zachowaniem zwierząt: np. „efekt obserwatora” (zwierzęta zmieniają swoje zachowanie, kiedy widzą że są obserwowane), antropomorfizm (czyli przypisywanie zwierzętom cech ludzkich), czy próby wprowadzania teorii genderowych. Jak potwierdził prof. Tadeusz Kaleta w świecie nauki o zwierzętach nie brakuje błędów i teorii, które dziedzinę tę „zachwaszczają”.

Zachęcamy także do obejrzenia wywiadu z prof. dr hab. Wojciechem Pisulą, założycielem Collegium Humanitatis, na temat psychologii zwierząt. Wywiad przeprowadził Piotr Szczepański z Fundacji Wspomagania Wsi.

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

***

Wieczór naukowy pt. „Nierzetelność w nauce i praktyce” odbył się w ramach inauguracji roku akademickiego Collegium Humanitatis. Warszawa, 18 października 2013 r.