Wspólna pamięć europejska – mit czy rzeczywistość?
Pierwsza Debata Europejska zorganizowana przez Fundację Centrum im. profesora Bronisława Geremka, 14 marca 2011 [1h39min]
14 marca 2011 rozpoczęliśmy Cykl Debat Europejskich spotkaniem zatytułowanym Wspólna pamięć europejska – mit czy rzeczywistość?
– Mamy dwie pamięci w Europie. Czy to, co Europa wymyśliła dobrego, np.: śródziemnomorska kultura antyczna, europejski renesans, prawa człowieka, równoważy czarną stronę naszej historii, w której znajduje się poddaństwo, prześladowania religijne, wyzysk chłopstwa, feudalizm, kolonializm, masowe eksterminacje, czy wreszcie dwie wojny światowe? – rozpoczął spotkanie Jarosław Kurski moderujący debatę.
Aleksander Smolar przywołując słowa Leszka Kołakowskiego, powiedział, że częścią kulturowego dziedzictwa Europy jest umiejętność stawiania się pod znakiem zapytania, krytyczne odnoszenie się do własnej spuścizny.
Zdaniem prof. Hrytsaka dla wspólnej pamięci europejskiej konieczne jest pojednanie. Podobnie jak nastąpiło pojednanie francusko-niemieckie, tak ostatnio dokonało się ono również pomiędzy Polakami i Ukraińcami. – Potrzebne jest teraz przejście od płaszczyzny formuł do działania. Świetnym przykładem takiego działania jest francusko-niemiecki kanał telewizji ARTE.
Prof. Hrytsak powoływał się na fenomen kolektywnego zapominania historii. – Równie wiele mówiące obok tego, co pamiętamy o przeszłości jest to, co w tej przeszłości zapominamy. Mam wrażenie, że obecnie następuje zmiana paradygmatu w myśleniu o Europie. Zdaniem prof. Hrytsaka w micie europejskim zanikają trzy elementy: korzenie judeochrześcijańskie – mamy teraz Europę biurokracji a nie Europę wartości, II wojna światowa i Holocaust – gdyż odchodzi pokolenie, dla którego wojna jest żywym doświadczeniem, trzeci element, który znika z pola widzenia to Europa Wschodnia.
Rozbieżność w postrzeganiu historii pomiędzy naszą częścią kontynentu a Europą Zachodnią podkreślał Aleksander Smolar. – Na zachodzie okres międzywojenny jest niechętnie wspominany, podczas gdy w Polsce dwudziestolecie się idealizuje. Dla Francuzów współczesna historia zaczyna się wraz z integracją Europy, po II wojnie, z kolei u nas jest to okres, którego wolimy nie pamiętać.
Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:
Paul Thibaud polemizował z panelistami twierdząc, że niemożliwe, a zarazem niepotrzebne jest budowanie wspólnego postrzegania historii. Jak być, zatem Europejczykiem? Otóż przez nauczanie porównawcze – ustrojów i procesów, które działy się na przestrzeni wieków w Europie.
– Uczmy wspólnej historii poprzez porównywanie. We Francji np. gdy dochodziło do zabójstwa króla, spiskowiec nie mnie miał prawa zasiąść na tronie, podczas gdy w Anglii było normą, że królobójca sam stawał się władcą.
– Narzucić jedną tożsamość europejską jest taką samą utopią jak niegdyś esperanto. Zamiast tego, opierajmy się na doświadczeniu pluralizmu, bliskiej różnorodności. Nie wierzę w próby uśrednionego podręcznika europejskiego, albo się pokłócimy albo wyjdzie nijako – skonkludował.
Cykl trzech debat będzie się koncentrował na zagadnieniach dotyczących przyszłości Europy. Pierwsze spotkanie poświęcamy wspólnej pamięci europejskiej – gdyż jak mawiał Bronisław Geremek – nie sposób budować Europy i tożsamości europejskiej bez porozumienia wokół historii. Druga debata planowana na początek czerwca, będzie próbą odpowiedzi na pytania związane z wyzwaniami społeczno-cywilizacyjnymi, takimi jak demografia i wielokulturowość. Cykl zamknie dyskusja nad miejscem Europy w światowym ładzie gospodarczym. Będziemy się zastanawiać jak budować konkurencyjność, w sposób, który nie będzie wykluczał i pozostawiał na marginesie dużych grup jej obywateli, a także szanując prawa mieszkańców krajów, z którymi prowadzimy wymianę ekonomiczną.
Cykl debat jest wspólną incjatywą Francuskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w Polsce, Ośrodka Kultury Francuskiej UW oraz Centrum im. prof. Bronisława Geremka.
Maciej Witucki – Prezes Francuskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w Polsce, prezes Telekomunikacji Polskiej; przewodniczący Rady Programowej Polskiego Forum Obywatelskiego, które inicjuje dyskusje o kierunkach rozwoju Polski w obszarze gospodarki, polityki, nauki, edukacji oraz tożsamości Polaków; członek Rady Centrum im. prof. Bronisława Geremka. Polska.
Jarosław Kurski (moderator) – Zastępca redaktora naczelnego Gazety Wyborczej; w czasach PRL działał w opozycji demokratycznej. W latach 1989-90 był rzecznikiem prasowym Lecha Wałęsy, zrezygnował gdy wybuchła „wojna na górze”. Autor pierwszej biografii Kuriera z Warszawy – „Jan Nowak-Jeziorański”, biografii Raymonda Arona „Pokój z widokiem na historię”, a także książki o Lechu Wałęsie „Wódz”. Polska.
Yaroslav Hrytsak – Historyk, profesor na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim; wykładał na Uniwersytecie Columbia (1994, 2004), Harvardzie (2000-01) oraz Uniwersytecie Środkowoeuropejskim (1995-2009). Autor ponad 500 publikacji, w tym 8 książek. Wielokrotnie nagradzany, ostatnio otrzymał wyróżnienie austriackiego Instytutu Regionu Dunaju i Europy Środkowej Anton Gindely-Preis für Kultur und Geschichte Mittel-, Ost- und Südosteuropas”(Austria, 2010). Ukraina.
Aleksander Smolar – Politolog, prezes Fundacji im. Stefana Batorego; współzałożyciel i członek zarządu European Council on Foreign Relations oraz zastępcą przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Był doradcą ds. politycznych premiera Tadeusza Mazowieckiego i doradcą ds. polityki zagranicznej premier Hanny Suchockiej; członek Rady Centrum im. prof. Bronisława Geremka. Polska.
Paul Thibaud – Filozof, eseista i dziennikarz; długoletni redaktor naczelny lewicowo-katolickiego periodyku „Esprit”; stał na czele stowarzyszenia „Przyjaźń Judeo-Chrześcijańska”; publikuje m.in. w tygodniku „Marianne”; regularnie komentuje bieżącą politykę francuską na falach „France-culture”. Francja.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.