Aktywność Słońca a pogoda kosmiczna
Wykład dr. hab. Grzegorza Michałka w ramach współpracy z Instytutem Geofizyki Polskiej Akademii Nauk [16 lipca 2022 r.]
Posłuchaj wykładu w formie podcastu:
Słońce jako gwiazda
– Słońce jest „przeciętną” gwiazdą (gwiazdą karłowatą). Ma ono jedną unikalną cechę, jest bardzo blisko Ziemi. Słońce jest 300 000 razy bliżej Ziemi niż następna najbliższa gwiazda, Proxima Centauri (4,3 lat świetlnych)
– Na niebie, nieuzbrojonym okiem możemy obserwować około 5 000 gwiazd. Jednak każda z tych gwiazd jest inna od Słońca. Wszystkie one są większe i jaśniejsze niż Słońce.
– Słońce jest centralnym obiektem Układu Słonecznego, w którym „mieszkamy”. Słońce stanowi 99,8% całkowitej masy Układu Słonecznego. Masa Słońca jest 300 000 razy większa od masy Ziemi.
– Słońce jako gwiazda jest rozgrzaną, plazmową kulą zbudowaną głównie z wodoru (74%) oraz helu (24%). Jedynie 2% słonecznej masy pochodzi od cięższych pierwiastków. Oznacza to, że Układ Słoneczny składa się głównie z wodoru.
Słońce – gwiazda czy bóstwo?
– Wszystkie kultury starożytne uważały Słońce za bóstwo. Bez Słońca „świat gasł”.
– Zaćmienia Słońca powodowały strach i lęk.
– Co się zmieniło dziś? Jesteśmy jeszcze bardziej zależni od „bóstwa”.
– Energia, klimat, eksploracja kosmosu.
– Początek XVII wieku to przełom w badaniu kosmosu. Pojawia się teleskop.
– Thomas Harriot (angielski matematyk), Johannes Fabricius (holenderski kaznodzieja), Christopher Scheiner (niemiecki jezuita) i Galileusz (włoski geniusz) rejestrują ciemne plamy na Słońcu.
– W 1843 r. niemiecki aptekarz Samuel Heinrich Shwabe (1789-1875) odkrył 11letni cykl aktywności słonecznej.
Słońce jako gwiazda
– Stała słoneczna jest całkowitą energią jaką dostarcza Słońce w jednostce czasu na jednostkową powierzchnię ustawioną prostopadle do promieniowania w średniej odległości od Słońca (1 j.a.) – 1361 W/m2
– Wielkość ta jest, niestety, zmienna i co najbardziej znamienne, zależy od aktywności słonecznej.
– 1 września 1859 roku Richard Christopher Carrington (angielski astronom amator) zaobserwował na Słońcu pojaśnienie. Pojaśnienie to trwało około 5minut.
– Tej samej nocy zaobserwowano bardzo silne zorze polarne. W ich świetle można było nocą czytać gazety w północnych częściach USA. Zorza była widoczna daleko od biegunów ziemskich: Meksyk, Australia, Kuba, Chiny a nawet w okolicach równika w Kolumbii.
dr hab. Grzegorz Michałek – Obserwatorium Astronomiczne UJ
Nagranie we współpracy z Instytutem Geofizyki PAN
