Historia geologiczna Gór Świętokrzyskich

W ramach Środowego spotkania z Dziejami Ziemi zapraszamy na wykład o historii geologicznej Gór Świętokrzyskich [25 maja 2022 r. 1 godzina]

Góry Świętokrzyskie, obok Sudetów, są jednym z najstarszych łańcuchów górskich w Europie. Kilkukrotnie ulegały wypiętrzaniu, niszczeniu i zalewaniu przez morza. Zostały wypiętrzone 500 mln lat temu w kambrze, później w czasie kaledońskich ruchów górotwórczych na granicy syluru i dewonu. Następnie odmłodziła je orogeneza hercyńska (dolny karbon) i ponownie orogeneza alpejska.

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

Mapa geologiczna Gór Świętokrzyskich to trzon paleozoiczny i obrzeżenie mezozoiczne.

W Kambrze trzon paleozoiczny gór Świętokrzyskich podzielony jest na dwie duże jednostki regionalne – jednostkę kielecką (południowa część) i część łysogórską (północna część trzonu). Pomiędzy nimi znajduje się uskok (dyslokacja) świętokrzyska. Różnią się one stylem sedymentacji i poszczególnymi formacjami geologicznymi. Początek kambru to są skały mułowcowe, piaskowce, kwarcyty.

W ordowiku działo się już dużo więcej niż w kambrze. Poza wspomnianymi formacjami (kielecką i łysogórską) pojawia się jednostka zbrzańska. Od początku ordowiku zaznacza nam się podział stref sedymentacji, podział basenów sedymentacyjnych na 3 części. dominują łupki graptolitowe, skały węglanowe, wapienie, pojawia się typowa fauna bentosowa (trylobity i ramienionogi), konodonty (zimnolubne więc wskazujące na zlodowacenie).

Początek Syluru to podniesienie poziomu wód Oceanu Globalnego po końcu zlodowacenia. Więc we wszystkich 3 jednostkach (kieleckiej, łysogórskiej i zbrzańskiej) to facje łupków graptolitowych. Potem w trakcie syluru poziom oceanu się obniża i pojawia się fauna, którą kojarzymy z dnem (między innymi trylobity). Koniec syluru to obniżenie się oceanu i tak zaczynamy dewon.

W dewonie mamy ponownie podział na dwie jednostki – łysogórską i kielecką. To jest też ten okres kiedy Góry Świętokrzyskie przekraczają równik (wcześniej w kambrze, ordowiku i sylurze była to cały czas półkula południowa). Początek dewonu to piaskowce plakodermowe bogate w skamieniałości kręgowców (ryby pancerne, bezszczękowce, akantody, ryby mięśniopłetwe) – płytkie zbiorniki w których dochodziło do zjawisk sztormowych gdy szczątki różnych organizmów ze zbiornika były wyrzucane w jedno miejsce i tworzyły zlepy – piaskowce plakodermowe. Środkowy i późniejszy dewon to przejście z sedymentacji klastycznej do sedymentacji węglanowej.

Karbon dolny to facja zwana kulmem czyli twory głębokowodne. Powstaje superkontynent Pangea i kiedy dochodzi do zderzenia wszystkich lądów, wypiętrzają się góry. Prawdopodobnie wtedy nie były jeszcze takie wysokie.

Zapis kopalny permu to już klasyczny zapis erozji z gór. Perm w rejonie świętokrzyskim to czerwony spągowiec – zlepieńce i brekcje.

Trias dzieli się na 3 facje – pstry piaskowiec, wyżej wapień muszlowy i na samej górze – kajper.

Jura zaczyna się utworami lądowymi kontynentalnymi – piaskowce, stanowiska z tropami dinozaurów, stanowiska gdzie jest zapis kopalny meandrujących rzek. Następnie podwyższa się poziom morza i na koniec jury znów poziom wód opada.


Zapraszamy również do naszych serwisów: YouTube kanał wszechnica fww  Facebook wwzechnicaFWW

Ten utwór dostępny jest na licencji: Creative Commons
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Podobne wykłady Nauka

Komentarze

Partnerzy

Lista zapisanych wykładów jest aktualnie pusta.