Tożsamość polsko-żydowska. Konflikt? Harmonia? Problem?

W swoim wystąpieniu Piotr Matywiecki wskazał na specyficzny charakter tożsamości polsko-żydowskiej w oparciu o perspektywę autobiograficzną, doświadczenie pamięci okupacyjnej, a także Marzec 1968.

„W kwestii mojej żydowskiej i polskiej tożsamości religijnej, kulturowej i narodowej nie da się nic rozstrzygać, bo nie można rozstrzygnąć spraw biografii, losu, powołania i duszy. Jestem żydem, jestem chrześcijaninem. Jestem Żydem, jestem Polakiem. Urodziłem się w Warszawie w roku 1943 z matki Żydówki i ojca Żyda i do dzisiaj mieszkam w tym mieście. To sprawa biografii. Miejsce i czas życia tak a nie inaczej determinują moje wybory” – rozpoczął swój wykład Piotr Matywiecki, wybitny poeta, eseista, krytyk literacki.  W pierwszej części  skupił się na kwestii człowieka o tożsamości polsko-żydowskiej. Czy można tu mówić o pograniczu, czy raczej o granicy? Czy w ogóle możliwe jest połączenie tych dwóch tożsamości? – „Osoby, które czują się jednocześnie Polakami i Żydami bardzo często odczuwają swoją sytuację jako drażliwą, a nawet graniczną. Wielu z nich nie postrzega siebie jako „ludzi pogranicza” kulturowego. Wielu nie widzi też możliwości jakiegoś łagodzącego ich konfliktową tożsamość kulturowego synkretyzmu” – powiedział gość Fundacji Centrum im. Profesora Bronisława Geremka

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

Piotr Matywiecki nawiązał do historii, która go ukształtowała „To był czas między wojną a marcem 1968 roku. Wtedy dorastałem, (…) nabywałem tej polsko- żydowskiej świadomości”. W 1968 roku z Polski wyjechała prawie cała żydowska inteligencja, która przetrwała wojnę.  Matywiecki nie wyjechał. Jakie czynniki o tym zadecydowały? Co się działo z tymi, którzy pozostali? Według Matywieckiego „ich tożsamość została przerwana”.  Jak sobie z tą luką radzili? Jak radzą sobie dzisiaj?

„Ktoś taki jak ja, to nie jest człowiek pogranicza, tylko człowiek granicy. Muszę też musze uczciwie powiedzieć, że wokół tej granicy zaczynają się wreszcie, i we mnie i w innych ludziach, budować jakieś kulturowe terytoria. I może dzięki temu ten ruch międzygraniczny, miedzy tym co żydowskie i tym co polskie, również w ludziach o świadomości polsko-żydowskiej zacznie się tworzyć. A wszelkie takie ruchy zawsze są kulturowo bezcenne” – zakończył Piotr Matywiecki.

 ***

Piotr Matywiecki (ur. 5 czerwca 1943 w Warszawie) jest wybitnym poetą, eseistą, krytykiem literackim. Jego debiutancki tom poezji – „Podróż” – ukazał się w 1975 r. Począwszy od pierwszych wierszy poeta pozostaje wierny zarówno nurtom, formom, jak i tematom klasycznym, ujmując je w ramy poezji nowoczesnej. Jest on jednocześnie autorem nagradzanych książek eseistycznych, w tym bodaj najważniejszego osiągnięcia w tej dziedzinie, mianowicie „Kamienia granicznego” (1995) – dzieła, w którym przeanalizował problematykę Holocaustu w aspekcie filozoficznym.

 ***

Cykl pt. „Człowiek pogranicza” rozpoczęty został przez Fundację Centrum im. Profesora Bronisława Geremka w 2012 roku. Pierwszy wykład pt. „Pogranicze i pragmatyka etosu” wygłosił Krzysztof Czyżewski – założyciel i dyrektor ośrodka „Pogranicze – Sztuk, Kultur, Narodów” w Sejnach, eseista, animator działań międzykulturowych, redaktor naczelny pisma „Krasnogruda”. Wykład dostępny jest na stronie www.wszechnica.org.pl. Więcej informacji o cyklu znajduje się na stronie www.geremek.pl.

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.