Korzenie Holokaustu, cz. 5: kiedy zaczęła się Zagłada?

Dr Maciej Kozłowski podczas piątego z cyklu wykładów, w których opisuje korzenie Holokaustu, wskazuje kiedy zaczęła się Zagłada. Historyk opowiada o okresie od opanowania Europy przez Hitlera w 1940 roku do konferencji w Wansee (20 stycznia 1942). Prelegent zwraca uwagę, że kiedy pojawiło się słynne sformułowanie „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, Holokaust już trwał. Einsatzgruppen wymordowały wcześniej na wschodzie 900 tys. Żydów. Działał też wtedy pierwszy obóz śmierci w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof), gdzie Niemcy mordowali ludzi przy użyciu gazów spalinowych.

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

Dr Maciej Kozłowski podczas wykładu wskazuje, od kiedy zaczęła się Zagłada. Historyk rozpoczyna prelekcję od opisania niemieckich planów przesiedlenia Żydów, które powstały po opanowaniu Europy przez Hitlera w 1940 roku. Jeden z nich mówił o wysiedleniu europejskiej ludności żydowskiej na Madagaskar. Niemcy rozważali nawet, żeby zawrzeć stosowne zapisy w porozumieniu pokojowym z Francją. Ze względów logistycznych pomysł ten odrzucono. Wcześniej, w 1939 roku, Niemcy podjęli się natomiast próby realizacji Planu „Nisko”. Do podkarpackiej miejscowości przesiedlono ok. 95 tys. Żydów, głównie z terenów Austrii i Czechosłowacji. Próba założenia żydowskiej kolonii zakończyła się fiaskiem. Ci Żydzi, którym udało się przetrwać zimę, otrzymali pozwolenie na powrót do domu. Dr Kozłowski zwraca uwagę, że miało to bardzo ważne znaczenie dla nadchodzącego Holokaustu. Ofiary, które później jechały do obozów Zagłady, myślały, że wysiedla się je na wschód.

Jako ważną datę w kalendarium Holokaustu historyk wskazuje 1 czerwca 1940 roku. Podczas spotkania z dowódcami Einsatzgruppen, które poprzedziło atak Niemiec na ZSRR, szef SS i policji Reindard Heydrich stwierdził, że Żydzi ze wschodu są rezerwuarem komunizmu, w związku z czym zdaniem Hitlera należy ich zlikwidować. Po rozpoczęciu wojny z ZSRR na terenach zajmowanych przez Niemców doszło do inspirowanych przez nich pogromów, których dokonała ludność miejscowa. Dr Kozłowski szerzej skupia się w tym fragmencie prelekcji na wydarzeniach w Jedwabnem oraz innych antyżydowskich wystąpieniach na Podlasiu.

Zobacz: Pogromy i napaści na Żydów w Polsce po wojnie. Wykład prof. Marcina Zaremby

Kiedy zaczęła się Zagłada? Dr Kozłowski: Symboliczne znaczenie ma wymordowanie żydowskich dzieci w Białej Cerkwi

Jako symboliczną datę, kiedy zaczęła się Zagłada, historyk wskazuje wymordowanie na rozkaz Niemców żydowskich sierot w miejscowości Biała Cerkiew (22 sierpnia 1941 roku). Zadanie wykonał oddział ukraińskich kolaborantów. „Był to pierwszy oficjalny rozkaz, każący mordować dzieci, tylko dlatego, że były dziećmi żydowskimi” – zaznacza dr Kozłowski. Prelegent wskazuje, że wówczas została przekroczona granica, po której zaczęły się masowe mordy dokonywane przez Einsatzgruppen. Do największego doszło w Babim Jarze pod Kijowem, gdzie w ciągu trzech dni zgładzono 33 tys. Żydów. Do końca 1941 roku w masowych egzekucjach śmierć poniosło łącznie 900 tys. osób.

Ostatnią część wykładu dr Kozłowski poświęca powstaniu obozów śmierci. Historyk wskazuje, że ich budowę poprzedziła konkluzja, że dotychczasowe sposoby zabijania Żydów są nieefektywne i demoralizujące dla Niemców, którzy dokonują egzekucji. Pierwszy obóz śmierci został zbudowany przez nazistów w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof). Eksperymenty z mordowaniem Żydów przy użyciu spalin samochodowych prowadzone były tam już w grudniu 1941 roku. Historyk zwraca więc uwagę, że kiedy trwała konferencja w Wansee (20 stycznia 1942), gdzie pojawiło się sformułowanie Endlösung der Judenfrage (ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej), Holokaust już trwał.

Więcej o tym, kiedy rozpoczęła się Zagłada, w nagraniu wykładu.

Obejrzyj też wcześniejsze wykłady:

• Korzenie Holokaustu, cz. 1: antysemityzm i eugenika
• Korzenie Holokaustu, cz. 2: dyktatura Hitlera
• Korzenie Holokaustu, cz. 3: antyżydowska polityka NSDAP
• Korzenie Holokaustu, cz. 4: wojna Hitlera

PW

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.