Norwid – estetyka i etyka. Część III

Prof. Andrzej Fabianowski podczas wykładu opisuje, jak Norwid reagował nowoczesność. Prelegent analizuje w tym kontekście wiersz „Na śmierć ś.p. Jana Gajewskiego” oraz nowelę „Ad leones!”, podsuwając oryginalny pomysł, jak można interpretować utwór. Wykład odbył się w ramach Uniwersytetu Trzeciego Wieku Collegium Civitas.

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

Prof. Andrzej Fabianowski w nagraniu wykładu analizuje, w jaki sposób Norwid w swojej twórczości reagował na nowoczesność. Wieszcz za życia obserwował postępującą mechanizację produkcji, rozrastanie się miast oraz wzrost fortun burżuazji przy jednoczesnym poszerzaniu się obszarów nędzy.

Na zgon ś.p. Jana Gajewskiego – jak interpretować śmierć bohatera?

Literaturoznawca podczas wystąpienia wskazuje, jak można interpretować dwa utwory. Pierwszy z nich to wiersz Na zgon ś.p. Jana Gajewskiego. Norwid opisuje w nim śmierć tytułowego bohatera, który ginie z ran po eksplozji kotła lokomotywy parowej w 1858 roku w Manchesterze. Gajewski był emigrantem politycznym, który uchodził z kraju do Francji po wydarzeniach wiosny ludów w 1848 roku. Nad Sekwaną ukończył studia inżynierskie. Wypadek, w następstwie którego poniósł śmierć, miał miejsce podczas podróży służbowej Anglii.

• Zobacz też: Wielka podróż przez czasy i światy. O prozie Olgi Tokarczuk rozmawiają prof. Andrzej Mencel i red. Jerzy Sosnowski

Gajewski nie ginie śmiercią bohaterską, lecz zwyczajną. Wraz nim śmierć ponoszą również robotnicy, synowie ucisku kapitalistycznego. Norwid śmierć w wyniku tragicznego wypadku jednak uwzniośla. Prelegent wskazuje, że śmierć bohatera lirycznego Na zgon ś.p. Jana Gajewskiego należy interpretować jako akt odkupienia wobec Boga za możliwość korzystania z wynalazków techniki.

Ad leones! Jak rozumieć woltę rzeźbiarza, którą opisał Norwid

Drugi analizowany podczas wykładu utwór to nowela Ad leones! Norwid opisuje w nim postać artysty, który od lat pracuje nad rzeźbą przedstawiającą mękę pary chrześcijan w Rzymie, którzy są rzuceni na pożarcie z lwom. Impulsem do ukończenia dzieła jest chęć kupienia go przez bogatego Amerykanina. Rzeźbiarz dokonuje jednak zmian w swoim dziele. Krzyż z rąk bohaterów zmienia w klucz, lwa w kufer, przy którym stawia narzędzia. Obraz męki za wiarę zamienia się w symbol kapitalizacji.

• Sprawdź też: Co zawdzięczamy Moniuszce? Rozmowa z dr. Ignacym Zalewskim

Ad leones! najczęściej odczytuje się jako krytykę wyprzedaży ideałów. Prof. Fabianowski podsuwa inny pomysł, jak interpretować utwór Norwida. Prelegent wskazuje, że bez impulsu w postaci pieniędzy od bogatego kupca dzieło nie zostałoby ukończone. W tym ujęciu dylemat malarza nie polegał na wyborze między chrześcijaństwem a kapitalizmem. Dylemat polegał na wyborze: kapitalizm albo nic. W opinii prof. Fabianowskiego piękno, które cechowało figury chrześcijan, zostaje udoskonalone w utworze przez kapitalizm.

• Może zainteresuje cię: Manipulowanie biografią i twórczością Hansa Christiana Andersena

Więcej, w tym odpowiedź na pytania słuchaczy, w nagraniu wykładu.

PW

Organizator wykładu:

***

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.