O opiece i udostępnianiu cerkwi greckokatolickiej pw. św. Paraskewy w Kwiatoniu
O cerkwi pw. św. Paraskewy w Kwiatoniu opowiedział jej opiekun i przewodnik Jan Hyra. Konferencja „Dziedzictwo kulturowe wsi podkarpackiej i małopolskiej”, panel „Nowe życie pod starymi dachami”. Bóbrka, 10-11 października 2014 r. [8min]
Posłuchaj wykładu w formie podcastu:
Nazywam się Jan Hyra – jestem przewodnikiem i opiekunem cerkwi w Kwiatoniu, w Małopolsce, powiecie Gorlickim. Świątynia nasza pełni obecnie funkcję filialnego kościoła parafii rzymsko-katolickiej w Uściu Gorlickim.
Cerkiew budowana została w pierwszej połowie XVII wieku, jako budowla drewniana, trójdzielna i zorientowana. Historycy określają ją jako północno-zachodnio-łemkowską w wariancie starszym. Natomiast turyści nadali jej kilka innych określeń, a to: perła architektury drewnianej, gotyk łemkowski, cudeńko, puzderko, perełka, a ostatnio baletnica- wszystkie te określenia odnoszą się do smukłości jej wież jak również wystroju wnętrza.
Wyposażenie świątyni pochodzi z 1903 i 1904 roku. Polichromię w całości cerkwi wykonał Michał Bogdański mieszkaniec Jaślisk, jego też dziełem są ikony w ikonostasie. Natomiast snycerkę ikonostasu jak i pierwsze ławy do cerkwi wykonał rzeźbiarz Andrzej Szajna z Rymanowa.
Dopełnieniem całości wystroju jest kilka starszych elementów. Mianowicie dwa boczne ołtarze z XVIII wieku, XIX-wieczna płaszczennica i kamienna kropielnica z 1750 roku.
Cerkiew przechodzi obecnie konserwację. Prace konserwatorskie wewnątrz rozpoczęto w 2005 roku i prowadzone są w miarę pozyskiwania środków finansowych.
Podczas prac konserwatorskich przy parapecie chóru, konserwator pani Magdalena Stawowiak odkrywa fragment pierwszego ikonostasu.
Przedstawia on Chrystusa Pantokratora, któremu towarzyszą Matka Boska i św. Jan Chrzciciel. W dalszej części malowidła jest 5 apostołów. Dzieło pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku, co potwierdziło datowanie cerkwi. Jest to nasze najcenniejsze dzieło poddane obecnie zabiegom konserwatorskim, po zakończeniu których powróci do cerkwi i eksponowane, będzie dodatkową atrakcją wewnątrz świątyni.
Kiedy w 1989 roku inwentaryzację cerkwi przeprowadza dr. Ryszard Brykowski, świątynia wymaga gruntownego remontu.
Był to dobry czas jak i klimat do rozpoczęcia prac. Dzięki konserwatorowi nowosądeckiemu, panu Zygmuntowi Lewczukowi prace rozpoczęto w 1990 roku i po 2 latach zakończono remont strony zewnętrznej.
Na całości świątyni wróciły gonty, przywrócono w ten sposób cerkwi jej naturalny i pierwotny wygląd. Wówczas była potrzeba koordynowania pracami pomocniczymi wykonywanymi przez mieszkańców jak i przygotowanie materiału na budowę, był to początek mojej „przygody „ z świątynią w Kwiatoniu.
Od tego czasu zostałem jej opiekunem. Wspólnie z mieszkańcami Kwiatonia w 2000 roku rozbieramy betonowe ogrodzenie. Zostało odtworzone pierwotne z bali drewnianych, kryte gontem. Mieszkańcy chętnie pracowali przy „swojej” jak to często podkreślali świątyni.
Turystów od zawsze przyciągała nasza cerkiew. W 2001 roku powstaje Szlak Architektury Drewnianej woj. Małopolskiego, tworzą go 253 obiekty zabytkowe, jest to 125 kościołów, 49 cerkwi, 30 budynków, 23 zespoły zabudowań, 16 muzeów, 9 skansenów, w tym obecnie 8 obiektów będących na liście UNESCO.
W 2005 roku SAD otwiera swoje podwoje dla zwiedzających, początkowo w okresie wakacji 3 dni w tygodniu – piątek, sobota i niedziela. Zainteresowanie otwartymi obiektami przeszło nasze oczekiwania i obecnie SAD otwarty jest dla zwiedzających 6 miesięcy w roku, 5 dni w tygodniu.
MOT obecnie otwiera corocznie około 80 obiektów zatrudniając przewodników z lokalnej społeczności dając tym samym zatrudnienie całkiem sporej grupie osób. Wstęp do obiektów jest bezpłatny.
Początkowo naszą świątynię odwiedzało 2-3 tysiące osób w sezonie, obecnie liczba ta wzrosła do 20-25 tysięcy osób. Gro zwiedzających stanowią obcokrajowcy, właściwie łatwiej jest powiedzieć skąd nie było u nas gości niż odwrotnie. Często nasi goście po kilku latach wracają i komentują postępy prac konserwatorskich. Również często wracają w towarzystwie swoich znajomych, co jest dla nas najlepszą darmową reklamą. Blisko mamy uzdrowiska : Wysowa, Krynica, Muszyna itd. Kuracjusze i wczasowicze chętnie tu przyjeżdżają, czy to indywidualnie , czy z wycieczkami.
Podobnie wygląda sytuacja z gośćmi stadniny koni huculskich Gładyszów z siedzibą w Regetowie. Powstające gospodarstwa agroturystyczne, pensjonaty, jako jedną z atrakcji dla swoich gości polecają wizytę w cerkwi w Kwiatoniu.
Przykładem może być pensjonat „Barniłka” gdzie częstymi gośćmi są Hiszpanie, czy właściciele Domu na Łąkach z Izb ze swoimi gośćmi niemieckojęzycznymi. Dalej osiadła niedawno w Smerekowcu mieszkanka Brukseli, przywozi swoich gości z Francji, Belgii i Holandii.
Jednak gro turystów to mieszkańcy Polski. Od pewnego czasu cerkiew w Kwiatoniu stała się miejscem gdzie swoje sakramentalne „TAK” wypowiadają nowożeńcy z różnych stron, niekoniecznie z Polski.
Dodatkową atrakcją w okresie wakacji są koncerty w obiektach, cykliczny program Muzyka Zaklęta w Drewnie – bezpłatne koncerty ściągają rzesze wielbicieli różnych gatunków twórczości muzycznej.
Kilka lat trwały zabiegi polsko – ukraińskiego komitetu powołanego do wytypowania na terenie Polski jak i Ukrainy najcenniejszych cerkwi w rejonie Karpat do wpisu na listę UNESCO.
Wśród wytypowanych świątyń znalazła się i nasza cerkiew. Odbyły się kilkakrotne wizyty grupy roboczej, zakończone wizytą eksperta UNESCO oceniającego świątynie pod względem możliwości wpisu. Decyzja o wpisaniu na listę UNESCO zapadła w roku ubiegłym, 21 czerwca podczas zjazdu delegatów UNESCO w Kambodży, 16 drewnianych cerkwi rejonu Karpat w tym Kwiatoń zostaje wpisanych na listę UNESCO.
Wpis podnosi prestiż obiektu, ale zapewnia nas, że cerkiew będzie dalej trwać w niezmienionym kształcie. Świątynia użytkowana przez kościół katolicki jest tylko 2 razy w tygodniu, natomiast rzesze turystów spowodowały, że cerkiew cały czas żyje.
Autor tekstu i zdjęć: Jan Hyra
Źródło: www.witrynawiejska.org.pl
***
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.