Krajobraz i wiejska przestrzeń jako elementy dziedzictwa kulturowego

Krajobraz i wiejska przestrzeń jako elementy dziedzictwa kulturowego  – dr hab. inż. arch. Irena Niedźwiecka-Filipiak, Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

Dziedzictwo kulturowe to bardzo skomplikowana struktura, na którą składają się wzajemnie się przenikające strefa materialna i niematerialna. Mówiąc o krajobrazie miejscowości, jego aspektach wizualnych, należy pamiętać, że na jej kształt i wizerunek mają również wpływ czynniki dziedzictwa niematerialnego – poszczególni mieszkańcy, tradycja, wierzenia, zwyczaje, czy polityka regionu.

Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:

Dr hab. inż. arch. Irena Niedźwiecka-Filipiak mówiła o istotności 'wyróżnika’ w każdej miejscowości, czyli elementu bardzo charakterystycznego dla danego miejsca. Tematem wystąpienia były wyróżniki materiale, podkreślono jednak że takim identyfikatorem mogą być też elementy niematerialne, takie jak miejscowe obyczaje, wpływające na charakter danej wsi.

Wyróżniki materialne dzieli się na wyróżniki naturalne (czyli wszystko to, co daje nam przyroda) i antropogeniczne (czyli to co stworzył człowiek). Sprecyzowanie wyróżnika w danej miejscowości, zdaniem pani doktor, pozwala kreować jej wizerunek w przyszłości. Wyróżnikami wiodącymi nazywa się dominujące elementy krajobrazu, które można wykorzystać w przyszłości do budowania wizerunku wsi pod kątem przestrzennym, architektonicznym i wizualnym. Przykładem może być układ przestrzenny miejscowości, charakterystyczny kształt zagród i budynków. Ważne jest uszanowanie tradycyjnego wizerunku wsi i znalezienia nowego zastosowania dla niszczejących dawnych zabudowań. Dr hab. Irena Niedźwiecka-Filipiak mówiła o znaczeniu utrzymania dawnego stylu i formy budownictwa, o wykorzystywanych materiałach budowlanych, kolorach, zdobieniach, kształtach dachów, ogrodzeniach i rodzaju zieleni. Wykład ubarwiony został serią zdjęć i przykładów z Polski i z zagranicy.

Krajobraz i wiejska przestrzeń jako elementy dziedzictwa kulturowego – dr inż. Zbigniew Kuriata, Instytut Architektury Krajobrazu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

Nie zawsze zdajemy sobie sprawę ze stopnia powiązań każdego z nas ze środowiskiem w którym żyjemy. Należy więc szanować i rozważnie rozwijać to co mamy wokół siebie. Analizując otaczający nas krajobraz trzeba umieć określić co jest istotnym elementem naszej kultury i naszego dziedzictwa narodowego, co powinno być chronione, niezależnie od postępującego procesu zmian i określić hierarchię ważności poszczególnych elementów. Jak powiedział dr inż. Zbigniew Kuriata, wieś to nie tylko jej kształt przestrzenny czy zabudowa (o których mówiła dr hab. Irena Niedźwiecka-Filipiak w pierwszej części wykładu), ale też zespół wytworzonych w ciągu wieków formie działalności związanych z jej funkcjonowaniem, to także bliższe i dalsze otoczenie z sadami, polami, łąkami, miedzami, zielenią śródpolną, nieużytkami i wodami.

Do dziedzictwa kulturowego zalicza się też specyficzny otwarty krajobraz zmieniający się wraz z następującymi po sobie porami roku, krajobraz budowany przez człowieka, ale w bardzo ścisłym powiązaniu z przyrodą, tą ożywioną jak i nieożywioną. W granicy obrębu wsi mieszczą się zabudowania (najczęściej umieszczone w części centralnej) otoczone polami i na horyzoncie zamknięte granicą lasu lub zarośli. Dr inż. Zbigniew Kuriata opowiadał też o tradycyjnym paskowym układzie pól, charakterystycznym dla polskiej wsi i o znaczeniu zieleni śródpolnej wyznaczającej granice pomiędzy poszczególnymi polami. Na obszarach o dobrej glebie, gdzie prowadzone jest intensywne rolnictwo, zieleń śródpolna jest ograniczana do minimum. Jedyną zielenią występującą w krajobrazie są wtedy nasadzenia wzdłuż tras komunikacyjnych – w formie szpalerów, zabytkowych alei czy zakrzaczeń. Dr inż. Zbigniew Kuriata podkreślił jak ważne jest stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju i właściwego dobierania. Dzięki właściwemu zestawianiu i umiejscowieniu jej elementów jesteśmy w stanie sprawić, by suma dokonywanych w krajobrazie wsi zmian była pozytywna, i chroniła naszą wspólną przestrzeń przed chaosem. „Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie zapanować nad ładem przestrzennym i przywrócić właściwe treści obszarom wiejskim” – powiedział dr inż. Zbigniew Kuriata

***

Ponad sto osób uczestniczyło w dwudniowej konferencji pod hasłem „Dziedzictwo kulturowe wsi woj. opolskiego i śląskiego – wiedza, dobre praktyki, wyzwania”w Farskiej Stodole w Biedrzychowicach w dniach 7-8 czerwca 2013 r.

Przedsięwzięcie zorganizowała Fundacja Wspomagania Wsi przy współpracy Wojewody Opolskiego. Celem spotkania w biedrzychowickiej Farskiej Stodole była refleksja nad rolą i znaczeniem dziedzictwa wsi dla społeczności lokalnych woj. śląskiego i opolskiego, a także nad możliwościami jego spożytkowania dla rozwoju tychże społeczności.

Więcej o konferencji znajduje się tutaj: www.fundacjawspomaganiawsi.pl

Zapraszamy także do zapoznania się z publikacją wydaną w 2011 roku przez Fundację Wspomagania Wsi. Książka „Rzecz o dziedzictwie na wsi. Rady, przykłady, informacje” opowiada głównie o tym, jak mądrze posługiwać się dziedzictwem dla dobra nas, współczesnych, i jak dzięki temu zachować je dla naszych dzieci i wnuków.

Książka w formie e-book lub w pdf. dostępna jest tutaj: www.fundacjawspomaganiawsi.pl

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.