Rękodzieło czy twór umysłu. O rozumieniu rzemiosła artystycznego i sztuk obrazujących w dawnych epokach

Wykład towarzyszący otwarciu Galerii Sztuki Dawnej, Muzeum Narodowe w Warszawie , 12 stycznia 2017 [1h04min]

Czy w pracy artysty najważniejszy jest pomysł i znajomość teorii czy „kunszt ręki”? Czy twórca rzemiosła artystycznego może być traktowany na równi z malarzem czy rzeźbiarzem? Poglądy na ten temat wyrażane w dawnym piśmiennictwie o sztuce przybliżył prof. Antonii Ziemba podczas wykładu w Muzeum Narodowym w Warszawie, który odbył się w ramach cyklu towarzyszącego otwarciu Galerii Sztuki Dawnej.

Podział między sztukami obrazowymi (naśladującymi rzeczywistość) a rzemiosłem artystycznym wyostrzył się dopiero na przełomie XVIII i XIX w., gdy w kręgu Akademii Francuskiej sformułowano pojęcie „sztuk pięknych”. Prelegent przybliżył proces intelektualny zmierzający w tym kierunku, odwołując się do różnych dzieł dotyczących teorii sztuki – począwszy od Arystotelesa, a skończywszy na współczesnym historyku sztuki Ervinie Panofskym.

Słuchacze wykładu mogli prześledzić rozważania teoretyków sztuki i samych artystów – od wczesnośredniowiecznych po XVII-wiecznych klasyków akademickich – na temat sporu o wyższość pomysłu i wiedzy teoretycznej nad umiejętnościami praktycznymi w pracy twórcy. Można było dowiedzieć się m.in., co sądzili na ten temat Albrecht Dürer czy Michał Anioł. Na koniec wykładu prof. Ziemba przybliżył dawne teksty na temat sztuki rzemieślniczej, które od początku włączyły ją w dyskurs o sztuce obrazowej, czyniąc między obiema pole wspólnoty.

Zapraszamy do obejrzenia nagrania wykładu

***

Galeria Sztuki Dawnej

Europejskie i Staropolskie Rzemiosło Artystyczne, Malarstwo i Rzeźba od XV do XVIII wieku

Z dawnej Galerii Sztuki Zdobniczej oraz Galerii Dawnego Malarstwa Europejskiego i Staropolskiego Muzeum Narodowego powstała nowa Galeria Sztuki Dawnej. Łącząc gatunki techniczne chcemy odejść od tradycyjnego dyskursu historii sztuki, który rozdzielał „wysoką” sztukę obrazową – malarstwo, rzeźbę, rysunek i grafikę – od rzemiosła artystycznego, uznając je za dziedzinę użytkową. Tymczasem w dawnych epokach taki podział nie istniał. W zasadzie wszystkie te dziedziny sztuki traktowano równorzędnie. Jeśli już którąś wywyższano, to wcale nie malarstwo czy rzeźbę, lecz złotnictwo i produkcję tapiserii. Samo pojęcie „sztuka” – łacińska ars (a za nią włoskie, francuskie i angielskie wersje: arte, l’art, the art), grecka téchne, niemiecka i niderlandzka Kunst – oznaczało pierwotnie kunszt, sprawność wykonania, rzemiosło. Najwyżej ceniono w malarstwie i rzeźbie właśnie rzemieślniczą, wirtuozerską jakość wykonania.

Obrazowy charakter malarstwa i rzeźby – poddanych zasadzie naśladowania rzeczywistości (mimesis) – też nie czyni tych gatunków osobnymi. Jak pokazuje nasza ekspozycja, znakomita większość dzieł dawnego rzemiosła artystycznego miała wprawdzie dekoracyjny charakter, ale zawierała przedstawienia figuratywne, stanowiące przecież istotę malarstwa i rzeźby.

Rzemiosło artystyczne łączyły z malarstwem i rzeźbą wspólne cele i funkcje, a także przestrzenie, w jakich je gromadzono i wystawiano. I taki właśnie jest podział galerii – na „przestrzenie społeczne”: 1) pałac, willa, dwór; 2) kościół, kaplica i ołtarz domowy; 3) miasto. Innymi słowy: 1) kultura dworska, 2) kultura religijna, 3) kultura miejska.

W dziale KULTURA DWORSKA, w trzech salach: Pałac i willa; Dwór monarszy i wielkoksiążęcy; Dwór magnacki i siedziba szlachecka pokazane są obrazy, rzeźby, meble, tapiserie, tkaniny, kobierce, przedmioty złotnicze, srebra, naczynia szklane, majolika, fajanse, porcelana, które stanowiły oznaki luksusu i splendoru, instrumenty pouczenia moralnego, nośniki propagandy politycznej albo służyły rozrywce. Dział RELIGIA I WIARA W KOŚCIELE I W DOMU, obejmujący sale: Późnośredniowieczne obiekty kultu i dewocji; Renesansowe obiekty prywatnej dewocji; W strefie ołtarza: obiekty liturgiczne; Po soborze trydenckim: obrazy i przedmioty w kościołach i klasztorach; Po reformacji: obrazy religijne w domach i gmachach publicznych przedstawia oprawę liturgii w kościołach i miejscach kultu religijnego oraz instrumentarium prywatnej pobożności, modlitewnej i medytacyjno-kontemplacyjnej, uprawianej w domu lub w prywatnej kaplicy. Trzeci, umieszczony w osobnym skrzydle człon galerii: MIASTO, a w nim kolejne części: Obywatele i ich instytucje: ratusz i cech; Dom miejski i jego mieszkańcy; Obrazy w gabinetach kolekcjonerów; Etos patrycjuszy i ich wizja plebsu pokazuje, jak okazy rzemiosła artystycznego, malarstwa i rzeźby kreowały wysoką kulturę miejską. Zamyka tę opowieść miasto szczególne – Miasto na eksport: Wenecja. Prezentację dopełniają skarby rzemiosła artystycznego zamknięte w przestrzeniach trzech gabinetów: porcelany, szkła i kryształów górskich oraz złotnictwa.

Zachęcamy do zapoznania się z programem wydarzeń towarzyszących otwarciu Galerii Sztuki Dawnej.

***

Licencja Creative Commons
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.

Podobne wykłady Kultura

Komentarze

Partnerzy

Lista zapisanych wykładów jest aktualnie pusta.