European dream vs. American dream – czy marzenie europejskie zastępuje amerykańskie?
Debata z udziałem dwóch ekonomistów – prof. dr. hab. Jerzego Wilkina i dr. Andrzeja Kondratowicza, zorganizowana w ramach XVII Festiwalu Nauki w Warszawie, 28 września 2013 r., Uniwersytet Warszawski [1h57min]
Posłuchaj dyskusji w formie podcastu:
Część 1 [52min]: Od ponad stu lat Stany Zjednoczone Ameryki Północnej są wzorem sukcesu gospodarczego, wolnej przedsiębiorczości, wysokiego standardu swobód obywatelskich, dużej mobilności społeczno-ekonomicznej i wielkich możliwości zrobienia kariery i pieniędzy. Kraj ten jawił się i dla wielu nadal jawi jako współczesna „ziemia obiecana”.
Szczególnie w Polsce mit ten był zawsze silniejszy niż w wielu innych społeczeństwach. Na tym tle ukształtowało się pojęcie „amerykańskiego marzenia” (American dream). Z drugiej strony, Europa – przez wieki najbogatsza część świata – stopniowo traciła swoje międzynarodowe znaczenie i atrakcyjność. Próbą odtworzenia potęgi i wzmocnienia dobrobytu Europy było utworzenie przed ponad 50 laty Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i dwóch innych wspólnot, które następnie przekształciły się w Unię Europejską. Integracja europejska była wielkim eksperymentem społeczno-gospodarczym i cywilizacyjnym, który przyniósł imponujące rezultaty. Unia Europejska i kilka innych krajów europejskich są najatrakcyjniejszym celem uchodźców i emigrantów z całego świata ze względu na wysoki poziom dobrobytu i najwyższy na świecie standard zabezpieczenia społecznego. Jest to też obszar o wielkim zróżnicowaniu kulturowym i stosunkowo niewielkim, w odróżnieniu od Stanów Zjednoczonych, zróżnicowaniu dochodów. Poprawa spójności społeczno-ekonomicznej stała się czołowym hasłem UE. W rankingu krajów pod względem poziomu dobrobytu (Prosperity Index 2011) na 20 najwyżej sklasyfikowanych krajów na świecie aż 13 to kraje europejskie. Między innymi to skłoniło znanego amerykańskiego badacza Jeremy’ego Rifkina do napisania głośnej książki pt. „Europejskie marzenie (European dream)”, które według niego stopniowo wypiera „Amerykańskie marzenie”. Konfrontując więc te dwa „marzenia” dyskutujący ekonomiści starali się odpowiedzieć na następujące pytania:
Na czym polega atrakcyjność Europy, w tym zwłaszcza Unii Europejskiej, w porównaniu z atrakcyjnością Stanów Zjednoczonych? Dla kogo bardziej atrakcyjne jest „amerykańskie marzenie”, a dla kogo „europejskie marzenie” i dlaczego?
Co jest głównym sukcesem integracji europejskiej, a czego nie udało się osiągnąć Stanom Zjednoczonym i odwrotnie? Jak mierzyć ten sukces?
Jakie mogą być konsekwencje obecnie przeżywanych kłopotów gospodarczych, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w wielu krajach europejskich, dla pozycji międzynarodowej i dobrobytu w tych krajach?
Czy następuje konwergencja systemów społeczno-ekonomicznych systemów w Stanach Zjednoczonych i UE, czy są to „oddalające się kontynenty”?
Czy „w zglobalizowanym świecie” zauważamy konwergencję do dominującego marzenia jednego typu – czy marzenia pozostaną zróżnicowane i zawsze będziemy się pięknie różnić marzeniami – my – Europejczycy od nich – Amerykanów?
Tyrania status quo i kilku innych „rzeczy” – czy ludzie faktycznie wybierają jedno z tych marzeń czy też raczej pasywnie godzą się na istniejący stan? Czy w Europie dałoby się realizować amerykańskie marzenie, a w USA europejskie? Czy dzisiejsi emigranci faktycznie mają wolny wybór i optymalizują swe decyzje – świadomie i racjonalnie wybierają Europę lub USA (European dream or American dream?)
Część 2 [1h05min]: W drugiej części debaty pytania panelistom zadawała publiczność. Pytano m.in. o wskaźniki wydajności pracy dla Polski, Europy i dla Stanów Zjednoczonych, o nakłady finansowe europejskich i amerykańskich uczelni na studentów. Mowa była o przewadze technologicznej Stanów nad Unią Europejską, osiągnięciach naukowych i liczbie nagród Nobla dla amerykańskich naukowców. Pojawiło się pytanie o rosnącą rolę Chin i chińskiej gospodarki na arenie międzynarodowej. Dyskutowano o problemach energetycznych Europy, poszukiwaniu nowych źródeł energii (gdzie przodują Stany Zjednoczone), o kryzysie ekonomicznym, który w ostatnich latach dotknął Stany i całą Unię Europejską.
prof. dr hab. Jerzy Wilkin – Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
dr Andrzej Kondratowicz – Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
***
Festiwal Nauki w Warszawie to coroczna impreza odbywająca się w przedostatnim tygodniu września w Warszawie, mająca na celu popularyzację nauki w społeczeństwie. Inicjatywa organizacji Festiwali Nauki w Warszawie powstała we wrześniu 1996 r. w Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM) Uniwersytetu Warszawskiego. Zapoczątkował ją prof. David Shugar.
Obecnie na Festiwal składa się ponad pięćset różnorakich imprez (wykłady, pokazy, filmy, wystawy, wycieczki), organizowanych przez liczne placówki naukowe z całej stolicy. Od kilku lat część Festiwalu organizowana jest również w pobliskiej Jabłonnie. W 2012 Warszawski Festiwal Nauki odbył się po raz szesnasty w swej historii.
Więcej informacji o festiwalu znajduje się na stronie www.festiwalnauki.edu.pl
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
