Kto tu rządził? Kto tu rządzi? Kształtowanie się trójpodziału władzy po II wojnie światowej
Dyskusja z udziałem prof. Marcina Matczaka, sędziego Igora Tulei i Danuty Przywary, Festiwal Nauki w Warszawie, 26 września 2019 [1h20min]
Podczas Festiwalu Nauki w Warszawie prof. Marcin Matczak, prezeska Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Danuta Przywara oraz sędzia Igor Tuleja dyskutowali, czy trójpodział władzy jest niezbędnym elementem ustroju demokratycznego.
Nie możesz obejrzeć wykładu? Posłuchaj podcastu:
Prof. Matczak, który wziął na siebie rolę moderatora, we wprowadzeniu do debaty opisuje, na czym polega trójpodział władzy według idei Monteskiusza. Prawnik ukazuje go w kontrze do modelu autorytarnego, gdzie decyzje podejmuje i egzekwuje jeden ośrodek władzy. Za Georgem Lakoffem porównuje różne wzory organizacji państwa do rodziny, gdzie model autorytarny uosabia surowy ojciec, lewicowy zaś opiekuńcza matka. Prof. Matczak wskazuje, że trójpodział władzy najbliższy jest wzorowi familii, gdzie wszyscy członkowie uczestniczą w procesie podejmowania decyzji. Podkreśla rolę systemu „checks and balances” w demokracji. Chodzi o mechanizmy kontroli i równowagi, które zabezpieczają mniejszość przed tyranią większości.
Czy trójpodział władzy jest wciąż potrzebny?
W dalszej części debaty prelegenci odpowiadają na postawiony przez prowadzącego problem, czy trójpodział władzy jest wciąż potrzebny. Prof. Matczak pyta prowokacyjnie, czy może obserwowany na świecie kryzys idei monteskiuszowskich zwiastuje ich wyczerpanie. Przywara, podejmując ten wątek, przypomniała czasy PRL, gdzie autorzy konstytucji z 1976 roku umieścili zapis o przewodniej roli PZPR. Prezeska HFPC zwróciła uwagę, że w tak skonstruowanym modelu rządów partia podjęła wiele błędnych decyzji, w tym dotyczących polityki gospodarczej. Podkreśliła, że gdy władza jest pozbawiona kontroli i informacji zwrotnych o skutkach swoich posunięć, szybko przywiązuje się do swoich decyzji. Przywara przypomniała, że przed obradami Okrągłego Stołu najważniejszym postulatem wysuwanym przez ówczesny Komitet Helsiński było zagwarantowanie niezawisłości sądów. Podkreśliła, że do dziś za najważniejszy element systemu demokratycznego uważa kontrolę władzy ustawodawczej i wykonawczej przez władzę sądowniczą.
Sędzie Tuleja kontynuując temat zwrócił uwagę, że dla zachowania modelu trójpodziału istotna jest zapisana we wstępie Konstytucji RP idea współdziałania władz. Zwrócił uwagę, że w sytuacji gdy władza ustawodawcza i wykonawcza nie respektuje wyroków sądów, mamy do czynienia z „Temidą bez miecza”. Tuleja mówił również o swoich obserwacjach z sali sądowej, gdzie oskarżony pozbawiony profesjonalnego obrońcy jest bezradny wobec machiny państwa, którą reprezentuje prokurator. Zwrócił uwagę, że utrudnia to sędziemu wydanie sprawiedliwego wyroku.
Jakie cechy powinien mieć wzorowy sędzia?
W ostatniej turze dyskusji prelegenci mówili przede wszystkim o cechach, jakie powinien posiadać wzorowy sędzia. Zgodnie podkreślali, że powinna go cechować zdolność do sprzeciwu. Idea ta ich zdaniem stoi w kontraście wobec polityki obecnego kierownictwa wymiaru sprawiedliwości, które decydując o awansach w hierarchii prawniczej, kieruje się bliskimi władzy poglądami, a nie kompetencjami kandydatów.
Więcej w nagraniu dyskusji.
(Debata miała miejsce 26.09.2019).
Zobacz też: Kto to jest sędzia? Rozmowa z b. sędzią sądu rejonowego Barbarą Dąbrowiecką
PW
Organizator wykładu:
***
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.
